เทวนาครี

1. वज्रच्छेदिका नाम त्रिशतिका प्रज्ञापारमिता।
3. ॥नमो भगवत्या आर्यप्रज्ञापारमितायै॥
5. एवं मया श्रुतम्। एकस्मिन् समये भगवान् श्रावस्त्यां विहरति स्म जेतवनेऽनाथपिण्डदस्यारामे महता भिक्षुसंघेन सार्थं त्रयोदशभिर्भिक्षुशतैः संबहुलैश्च बोधिसत्त्वैर्महासत्त्वैः। अथ खलु भगवान् पूर्वाह्णकालसमये निवास्य पात्रचीवरमादाय श्रावस्तीं महानगरीं पिण्डाय प्राविक्षत्। अथ खलु भगवान् श्रावस्तीं महानगरीं पिण्डाय चरित्वा कृतभक्तकृत्यः पश्चाद्भक्तपिण्डपातप्रतिक्रान्तः पात्रचीवरं प्रतिशाम्य पादौ प्रक्षाल्य न्यषीदत्प्रज्ञप्त एवासने पर्यङ्कमाभुज्य ऋजुं कायं प्रणिधाय प्रतिमुखीं स्मृतिमुपस्थाप्य। अथ खलु संबहुला भिक्षवो येन भगवांस्तेनोपसंक्रामन्। उपसंक्रम्य भगवतः पादौ शिरोभिरभिवन्द्य भगवन्तं त्रिष्प्रदक्षिणीकृत्य एकान्ते न्यषीदन्॥१॥
7. तेन खलु पुनः समयेनायुष्मान् सुभुतिस्तस्यामेव पर्षदि संनिपतितोऽभूत्संनिषण्णः। अथ खल्वायुष्मान् सुभूतिरुत्थायासनादेकांसमुत्तरासङ्गं कृत्वा दक्षिणं जानुमण्डलं पृथिव्यां प्रतिष्ठाप्य येन भगवांस्तेनाञ्जलिं प्रणम्य भगवन्तमेतदवोचत्- आश्चर्यं भगवन्, परमाश्चर्यं सुगत, यावदेव तथागतेनार्हता सम्यक्संबुद्धेन बोधिसत्त्वा महासत्त्वा अनुपरिगृहीताः परमेणानुग्रहेण। आश्चर्यं भगवन् यावदेव तथागतेनार्हता सम्यक्संबुद्धेन बोधिसत्त्वा महासत्त्वाः परीन्दिताः परमया परीन्दनया। तत्कथं भगवन् बोधिसत्त्वयानसंप्रस्थितेन कुलपुत्रेण वा कुलदुहित्रा वा स्थातव्यं कथं प्रतिपत्तव्यं कथं चित्तं प्रग्रहीतव्यम् ?
9. एवमुक्ते भगवानायुष्मन्तं सुभूतिमेतदवोचत्- साधु साधु सुभूते, एवमेतत्सुभूते, एवमेतद्यथा वदसि। अनुपरिगृहीतास्तथागतेन बोधिसत्त्वा महासत्त्वाः परमेणानुग्रहेण। परीन्दितास्तथागतेन बोधिसत्त्वा महासत्त्वाः परमया परीन्दनया। तेन हि सुभूते शृणु, साधु च सुष्ठु च मनसि कुरु, भाषिष्येऽहं ते-यथा बोधिसत्त्वयानसंप्रस्थितेन स्थातव्यं यथा प्रतिपत्तव्यं यथा चित्तं प्रग्रहीतव्यम्। एवं भगवन् इत्यायुष्यान् सुभूतिर्भगवतः प्रत्यश्रौषीत्॥२॥
11. भगवानस्यैतदवोचत्-इह सुभूते बोधिसत्त्वयानसंप्रस्थितेनैव चित्तमुत्पादयितव्यम्-यावन्तः सुभूते सत्त्वाः सत्त्वधातौ सत्त्वसंग्रहेण संगृहीता अण्डजा वा जरायुजा वा संस्वेदजा वा औपपादुका वा रूपिणो वा अरूपिणो वा संज्ञिनो वा असंज्ञिनो वा नैवसंज्ञिनो नासंज्ञिनो वा, यावान् कश्चित्सत्त्वधातुः प्रज्ञप्यमानः प्रज्ञप्यते, ते च मया सर्वेऽनुपधिशेषे निर्वाणधातौ परिनिर्वापयितव्याः। एवमपरिमाणानपि सत्त्वान् परिनिर्वाप्य न कश्चित्सत्त्वः परिनिर्वापितो भवति। तत्कस्य हेतोः ? सचेत्सुभूते बोधिसत्त्वस्य सत्त्वसंज्ञा प्रवर्तेत, न स बोधिसत्त्व इति वक्तव्यः। तत्कस्य हेतोः ? न स सुभूते बोधिसत्त्वो वक्तव्यो यस्य सत्त्वसंज्ञा प्रवर्तेत, जीवसंज्ञा वा पुद्गलसंज्ञा व प्रवर्तेत॥३॥
13. अपि तु खलु पुनः सुभुते न बोधिसत्त्वेन वस्तुप्रतिष्ठितेन दानं दातव्यम्, न क्वचित्प्रतिष्ठितेन दानं दातव्यम्। न रूपप्रतिष्ठितेन दानं दातव्यम्। न शब्दगन्धरसस्प्रष्टव्यधर्मेषु प्रतिष्ठितेन दानं दातव्यम्। एवं हि सूभूते बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन दानं दातव्यं यथा न निमित्तसंज्ञायामपि प्रतितिष्ठेत्। तत्कस्य हेतोः ? यः सुभूते बोधिसत्त्वोऽप्रतिष्ठितो दानं ददाति, तस्य सुभूते पुण्यस्कन्धस्य न सुकरं प्रमाणामुद्ग्रहीतुम्। तत्किं मन्यसे सुभूते सुकरं पूर्वस्यां दिशि आकाशस्य प्रमाणमुद्ग्रहीतुम् ? सुभूतिराह-नो हीदं भगवन्। भगवानाह- एवं दक्षिणपश्चिमोत्तरासु अध ऊर्ध्वं दिग्विदिक्षु समन्ताद्दशसु दिक्षु सुकरमाकाशस्य प्रमाणमुद्ग्रहीतुम् ? सुभूतिराह-नो हीदं भगवन्। भगवानाह-एवमेव सुभूते यो बोधिसत्त्वोऽप्रतिष्ठितो दानं ददाति, तस्य सुभूते पुण्यस्कन्धस्य न सुकरं प्रमाणमुद्ग्रहीतुम्। एवं हि सुभूते बोधिसत्त्वयानसंप्रस्थितेन दानं दातव्यं यथा न निमित्तसंज्ञायामपि प्रतितिष्ठेत्॥४॥
15. तत्किं मन्यसे सुभूते लक्षणसंपदा तथागतो द्रष्टव्यः ? सुभूतिराह-नो हीदं भगवन्। न लक्षणसंपदा तथागतो द्रष्टव्यः। तत्कस्य हेतोः ? या सा भगवन् लक्षणसंपत्तथागतेन भाषिता सैवालक्षणसंपत्। एवमुक्ते भगवानायुष्मन्तं सुभूतिमेतदवोचत् यावत्सुभूते लक्षणसंपत् तावन्मृषा, यावदलक्षणसंपत् तावन्न मृषेति हि लक्षणालक्षणतस्तथागतो द्रष्टव्यः॥५॥
17. एवमुक्ते आयुष्मान् सुभूतिर्भगवन्तमेतदवोचत्- अस्ति भगवन्। केचित्सत्त्वा भविष्यन्त्यनागतेऽध्वनि पश्चिमे काले पश्चिमे समये पश्चिमायां पञ्चशत्यां सद्धर्मविप्रलोपकाले वर्तमाने, ये इमेष्वेवंरूपेषु सूत्रान्तपदेषु भाष्यमाणेषु भूतसंज्ञामुत्पादयिष्यन्ति। अपि तु खलु पुनः सुभूते भविष्यन्त्यनागतेऽध्वनि बोधिसत्त्वा महासत्त्वाः पश्चिमे काले पश्चिमे समये पश्चिमायां पञ्चशत्यां सद्धर्मविप्रलोपे वर्तमाने गुणवन्तः शीलवन्तः प्रज्ञावन्तश्च भविष्यन्ति, ये इमेष्वेवंरूपेषु सूत्रान्तपदेषु भाष्यमाणेषु भूतसंज्ञामुत्पादयिष्यन्ति। न खलु पुनस्ते सुभूते बोधिसत्त्वा महासत्त्वा एकबुद्धपर्युपासिता भविष्यन्ति, नैकबुद्धावरोपितकुशलमूला भविष्यन्ति। अपि तु खलु पुनः सुभूते अनेकबुद्धशतसहस्रपर्युपासिता अनेकबुद्धशतसहस्रावरोपितकुशलमूलास्ते बोधिसत्त्वा महासत्त्वा भविष्यन्ति, ये इमेष्वेवंरूपेषु सूत्रान्तपदेषु भाष्यमाणेषु एकचित्तप्रसादमपि प्रतिलप्स्यन्ते। ज्ञातास्ते सुभूते तथागतेन बुद्धज्ञानेन, दृष्टास्ते सुभूते तथागतेन बुद्धचक्षुषा, बुद्धास्ते सुभूते तथागतेन। सर्वे ते सुभूते अप्रमेयमसंख्येयं पुण्यस्कन्धं प्रसविष्यन्ति प्रतिग्रहीष्यन्ति। तत्कस्य हेतोः ? न हि सुभूते तेषां बोधिसत्त्वानां महासत्त्वानामात्मसंज्ञा प्रवर्तते, न सत्त्वसंज्ञा, न जीवसंज्ञा, न पुद्गलसंज्ञा प्रवर्तते। नापि तेषां सुभूते बोधिसत्त्वानां महासत्त्वानां धर्मसंज्ञा प्रवर्तते। एवं नाधर्मसंज्ञा। नापि तेषां सुभूते संज्ञा नासंज्ञा प्रवर्तते। तत्कस्य हेतोः ? सचेत्सुभूते तेषां बोधिसत्त्वानां महासत्त्वानां धर्मसंज्ञा प्रवर्तेत, स एव तेषामात्मग्राहो भवेत्, सत्त्वग्राहो जीवग्राहः पुद्गलग्राहो भवेत्। सचेदधर्मसंज्ञा प्रवर्तेत, स एव तेषामात्मग्राहो भवेत्, सत्त्वग्राहो जीवग्राहः पुद्गलग्राह इति। तत्कस्य हेतोः ? न खलु पुनः सुभूते बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन धर्म उद्ग्रहीतव्यो नाधर्मः। तस्मादियं तथागतेन संधाय वाग्भाषिता-कोलोपमं धर्मपर्यायमाजानद्भिधर्मा एव प्रहातव्याः प्रागेवाधर्मा इति॥६॥
19. पुनरपरं भगवानायुष्मन्तं सुभूतिमेतदवोचत्- तत्किं मन्यसे सुभूते, अस्ति स कश्चिद्धर्मो यस्तथागतेनानुत्तरा सम्यक्संबोधिरित्यभिसंबुद्धः, कश्चिद्वा धर्मस्तथागतेन देशितः ? एवमुक्ते आयुष्मान् सुभूतिर्भगवन्तमेतदवोचत्-यथाहं भगवन् भगवतो भाषितस्यार्थमाजानामि, नास्ति स कश्चिद्धर्मो यस्तथागतेन अनुत्तरा सम्यक्संबोधिरित्यभिसंबुद्धः, नास्ति धर्मो यस्तथागतेन देशितः। तत्कस्य हेतोः ? योऽसौ तथागतेन धर्मोऽभिसंबुद्धो देशितो वा, अग्राह्यः सोऽनभिलप्यः। न स धर्मो नाधर्मः। तत्कस्य हेतोः ? असंस्कृतप्रभाविता ह्यार्यपुद्गलाः॥७॥
21. भगवानाह- तत्किं मन्यसे सुभूते यः कश्चित्कुलपुत्रो वा कुलदुहिता वा इमं त्रिसाहस्रमहासाहस्रं लोकधातुं सप्तरत्नपरिपूर्णं कृत्वा तथागतेभ्योऽर्हद्भयः सम्यक्संबुद्धेभ्यो दानं दद्यात्, अपि नु स कुलपुत्रो वा कुलदुहिता वा ततोनिदानं बहु पुण्यस्कन्धं प्रसुनुयात्। सुभूतिराह-बहु भगवन्, बहु सुगत स कुलपुत्रो वा कुलदुहिता वा ततोनिदानं पुण्यस्कन्धं प्रसुनुयात्। तत्कस्य हेतोः ? योऽसौ भगवन् पुण्यस्कन्धस्तथागतेन भाषितः, अस्कन्धः स तथागतेन भाषितः। तस्मात्तथागतो भाषते- पुण्यस्कन्धः पुण्यस्कन्ध इति। भगवानाह-यश्च खलु पुनः सुभूते कुलपुत्रो वा कुलदुहिता व इमं त्रिसाहस्रमहासाहस्रं लोकधातुं सप्तरत्नपरिपूर्णं कृत्वा तथागतेभ्योऽर्हद्भ्यः सम्यक्संबुद्धेभ्यो दानं दद्यात्, यश्च इतो धर्मपर्यायादन्तशश्चतुष्पादिकामपि गाथामुद्गृह्य परेभ्यो विस्तरेण देशयेत् संप्रकाशयेत्, अयमेव ततोनिदानं बहुतरं पुण्यस्कन्धं प्रसुनुयादप्रमेयसंख्येयम्। तत्कस्य हेतोः ? अतोनिर्जाता हि सुभूते तथागतानामर्हतां सम्यक्संबुद्धानामनुत्तरा सम्यक्संबोधिः, अतोनिर्जाताश्च बुद्धा भगवन्तः। तत्कस्य हेतोः ? बुद्धधर्मा बुद्धधर्मा इति सुभूते अबुद्धधर्माश्चैव ते तथागतेन भाषिताः। तेनोच्यन्ते बुद्धधर्मा इति॥८॥
23. तत्किं मन्यसे सुभूते अपि नु स्रोतआपन्नस्यैवं भवति-मया स्रोतआपत्तिफलं प्राप्तमिति? सुभूतिराह-नो हीदं भगवन्। न स्रोतआपन्नस्यैवं भवति-मया स्रोतआपत्तिफलं प्राप्तमिति। तत्कस्य हेतोः ? न हि स भगवन् कंचिद्धर्ममापन्नः, तेनोच्यते स्रोतआपन्न इति। न रूपमापन्नो न शब्दान् न गन्धान् न रसान् न स्प्रष्टव्यान् धर्मानापन्नः। तेनोच्यते स्रोतआपन्न इति। सचेद्भगवन् स्रोतआपन्नस्यैवं भवेत्- मया स्रोतआपत्तिफलं प्राप्तमिति, स एव तस्यात्मग्राहो भवेत्, सत्त्वग्राहो जीवग्राहः पुद्गलग्राहो भवेदिति॥
25. भगवानाह- तकिं मन्यसे सुभूते अपि नु सकृदागामिन एवं भवति-मया सकृदागामिफलं प्राप्तमिति ? सुभूतिराह-नो हीदं भगवन्। स सकृदागामिन एवं भवति-मया सकृदागामिफलं प्राप्तमिति। तत्कस्य हेतोः ? न हि स कश्चिद्धर्मो यः सकृदागामित्वमापन्नः। तेनोच्यते सकृदागामीति॥
27. भगवानाह-तत्किं मन्यसे सुभूते अपि नु अनागामिन एवं भवति-मयानागामिफलं प्राप्तमिति ? सुभूतिराह-नो हीदं भगवन्। न अनागामिन एवं भवति-मया अनागामिफलं प्राप्तमिति। तत्कस्य हेतोः ? न हि स भगवन् कश्चिद्धर्मो योऽनागामित्वमापन्नः। तेनोच्यते अनागामीति॥
29. भगवानाह- तत्किं मन्यसे सुभूते अपि नु अर्हत एवं भवति-मया अर्हत्त्वं प्राप्तमिति ? सुभूतिराह-नो हीदं भगवन्। नार्हत एवं भवति-मया अर्हत्त्वं प्राप्तमिति। तत्कस्य हेतोः ? न हि स भगवन् कश्चिद्धर्मो योऽर्हन्नाम। तेनोच्यते-अर्हन्निति। सचेद्भगवन् अर्हत एवं भवेत्-मया अर्हत्त्वं प्राप्तमिति, स एव तस्यात्मग्राहो भवेत्, सत्त्वग्राहो जीवग्राहः पुद्गलग्राहो भवेत्। तत्कस्य हेतोः ? अहमस्मि भगवंस्तथागतेनार्हता सम्यक्संबुद्धेन अरणाविहारिणामग्र्यो निर्दिष्टः। अहमस्मि भगवन् अर्हन् वीतरागः। न च मे भगवन्नेवं भवति- अर्हन्नस्म्यहं वीतराग इति। सचेन्मम भगवन्नेवं भवेत्-मया अर्हत्त्वं प्राप्तमिति, न मां तथागतो व्याकरिष्यदरणाविहारिणामग्र्यः सुभूतिः कुलपुत्रो न क्वचिद्विहरति, तेनोच्यते अरणाविहारी अरणाविहारीति॥९॥
31. भगवानाह-तत्किं मन्यसे सुभूते-अस्ति स कश्चिद्धर्मो यस्तथागतेन दीपंकरस्य तथागतस्यार्हत-सम्यक्संबुद्धस्यान्तिकादुद्गृहीतः? सुभूतिराह- नो हीदं भगवन्। नास्ति स कश्चिद्धर्मो यस्तथागतेन दीपंकरस्य तथागतस्यार्हतः सम्यक्संबुद्धस्यान्तिकादुद्गृहीतः॥
33. भगवानाह-यः कश्चित्सुभूते बोधिसत्त्व एवं वदेत्-अहं क्षेत्रव्यूहान् निष्पादयिष्यामीति, स वितथं वदेत्। तत्कस्य हेतोः ? क्षेत्रव्यूहाः क्षेत्रव्यूहा इति सुभूते अव्यूहास्ते तथागतेन भाषिताः। तेनोच्यन्ते क्षेत्रव्यूहा इति। तस्मात्तर्हि सुभूते बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन एवमप्रतिष्ठितं चित्तमुत्पादयितव्यं यन्न क्वचित्प्रतिष्ठितं चित्तमुत्पादयितव्यम्। न रूपप्रतिष्ठितं चित्तमुत्पादयितव्यं न शब्दगन्धरसस्प्रष्टव्यधर्मप्रतिष्ठितं चित्तमुत्पादयितव्यम्। तद्यथापि नाम सुभूते पुरुषो भवेदुपेतकायो महाकायो यत्तस्यैवं रूप आत्मभावः स्यात् तद्यथापि नाम सुमेरुः पर्वतराजः। तत्किं मन्यसे सुभूते अपि नु महान् स आत्मभावो भवेत् ? सुभूतिराह-महान् स भगवान्, महान् सुगत स आत्मभावो भवेत्। तत्कस्य हेतोः ? आत्मभाव आत्मभाव इति भगवन् न भावः स तथागतेन भाषितः। तेनोच्यत आत्मभाव इति। न हि भगवन् स भावो नाभावः। तेनोच्यते आत्मभाव इति॥१०॥
35. भगवानाह- तत्किं मन्यसे सुभूते-यावत्यो गङ्गायां महानद्यां वालुकास्तावत्य एव गङ्गानद्यो भवेयुः ? तासु या वालुकाः, अपि नु ता बह्वयो भवेयुः ? सुभूतिराह-ता एव तावद्भगवन् बह्वयो गङ्गानद्यो भवेयुः, प्रागेव यास्तासु गङ्गानदीषु वालुकाः। भगवानाह- आरोचयामि ते सुभूते, प्रतिवेदयामि ते। यावत्यस्तासु गङ्गानदीषु वालुका भवेयुस्तावतो लोकधातून् कश्चिदेव स्त्री वा पुरुषो वा सप्तरत्नपरिपुर्णं कृत्वा तथागतेभ्योऽर्हद्भयः सम्यक्संबुद्धेभ्यो दानं दद्यात्, तत् किं मन्यसे सुभूते-अपि नु सा स्त्री वा पुरुषो वा ततोनिदानं बहु पुण्यस्कन्धं प्रसुनुयात् ? सुभूतिराह-बहु भगवन्, बहु सुगत स्त्री वा पुरुषो वा ततोनिदानं पुण्यस्कन्धं प्रसुनुयादप्रमेयमसंख्येयम्। भगवानाह- यश्च खलु पुनः सुभूते स्त्री वा पुरुषो वा तावतो लोकधातून् सप्तरत्नपरिपूर्णं कृत्वा तथागतेभ्योऽर्हद्भयः सम्यक्संबुद्धेभ्यो दानं दद्यात्, यश्च कुलपुत्रो वा कुलदुहिता वा इतो धर्मपर्यायादन्तशश्चतुष्पादिकामपि गाथामुद्गृह्य परेभ्यो देशयेत् संप्रकाशयेत्, अयमेव ततोनिदानं बहुतरं पुण्यस्कन्धं प्रसुनुयादप्रमेयमसंख्येयम्॥११॥
37. अपि तु खलु पुनः सुभुते यस्मिन् पृथिवीप्रदेशे इतो धर्मपर्यायादन्तशश्चतुष्पादिकामपि गाथामुद्गृह्य भाष्येत वा संप्रकाश्येत वा, स पृथिवीप्रदेशश्चैत्यभूतो भवेत् सदेवमानुषासुरस्य लोकस्य, कः पुनर्वादो ये इमं धर्मपर्यायं सकलसमाप्तं धारयिष्यन्ति वाचयिष्यन्ति पर्यवाप्स्यन्ति, परेभ्यश्च विस्तरेण संप्रकाशयिष्यन्ति। परमेण ते सुभूते आश्चर्येण समन्वागता भविष्यन्ति। तस्मिंश्च सुभूते पृथिवीप्रदेशे शास्ता विहरत्यन्यतरान्यतरो वा विज्ञगुरुस्थानीयः॥१२॥
39. एवमुक्ते आयुष्मान् सुभूतिर्भगवन्तमेतदवोचत्-को नाम अयं भगवन् धर्मपर्यायः, कथं चैनं धारयामि ? एवमुक्ते भगवानायुष्मन्तं सुभूतिमेतदवोचत्- प्रज्ञापारमिता नामायं सुभूते धर्मपर्यायः। एवं चैनं धारय। तत्कस्य हेतोः ? यैव सुभूते प्रज्ञापारमिता तथागतेन भाषिता, सैव अपारमिता तथागतेन भाषिता। तेनोच्यते प्रज्ञापारमितेति॥
41. तत्किं मन्यसे सुभूते-अपि नु अस्ति स कश्चिद्धर्मो यस्तथागतेन भाषितः ? सुभूतिराह-नो हीदं भगवन्। नास्ति स कश्चिद्धर्मो यस्तथागतेन भाषितः॥
43. भगवानाह-तत्किं मन्यसे सुभूते-यावत् त्रिसाहस्रमहासाहस्रे लोकधातौ पृथिवीरजः कच्चित्, तद्बहु भवेत् ? सुभूतिराह-बहु भगवन्, बहु सुगत पृथिवीरजो भवेत्। तत्कस्य हेतोः ? यत्तद्भगवन् पृथिवीरजस्तथागतेन भाषितम्, अरजस्तद्भगवंस्तथागतेन भाषितम्। तेनोच्यते पृथिवीरज इति। योऽप्यसौ लोकधातुस्तथागतेन भाषितः, अधातुः स तथागतेन भाषितः। तेनोच्यते लोकधातुरिति॥
45. भगवानाह- तत्किं मन्यसे सुभूते द्वात्रिंशन्महापुरुषलक्षणैस्तथागतोऽर्हन् सम्यक्संबुद्धो द्रष्टव्यः ? सुभूतिराह-नो हीदं भगवन्। द्वात्रिंशन्महापुरुषलक्षणैस्तथागतोऽर्हन् सम्यक्संबुद्धो द्रष्टव्यः। तत्कस्य हेतोः ? यानि हि तानि भगवन् द्वात्रिंशन्महापुरुषलक्षणानि तथागतेन भाषितानि, अलक्षणानि तानि भगवंस्तथागतेन भाषितानि। तेनोच्यन्ते द्वात्रिंशन्महापुरुषलक्षणानीति॥
47. भगवानाह-यश्च खलु पुनः सुभूते स्त्री वा पुरुषो वा दिने दिने गङ्गानदीवालुकासमानात्मभावान् परित्यजेत्, एवं परित्यजन् गङ्गानदीवालुकासमान् कल्पांस्तानात्मभावान् परित्यजेत्, यश्च इतो धर्मपर्यायदन्तशश्चतुष्पादिकामपि गाथामुद्गृह्यपरेभ्यो देशयेत् संप्रकाशयेत्, अयमेव ततोनिदानं बहुतरं पुण्यस्कन्धं प्रसुनुयादप्रमेयमसंख्येयम्॥१३॥
49. अथ खल्वायुष्मान् सुभूतिर्धर्मवेगेनाश्रूणि प्रामुञ्चत्। सोऽश्रूणि प्रमृज्य भगवन्तमेतदवोचत्-आश्चर्यं भगवन्, परमाश्चर्यं सुगत, यावदयं धर्मपर्यायस्तथागतेन भाषितोऽग्रयानसंप्रस्थितानां सत्त्वानामर्थाय, श्रेष्ठयानसंप्रस्थितानामर्थाय, यतो मे भगवन् ज्ञानमुत्पन्नम्। न मया भगवन् जात्वेवंरूपो धर्मपर्यायः श्रुतपूर्वः। परमेण ते भगवन् आश्चर्येण समन्वागता बोधिसत्त्वा भविष्यन्ति, ये इह सूत्रे भाष्यमाणे श्रुत्वा भूतसंज्ञामुत्पादयिष्यन्ति। तत्कस्य हेतोः ? या चैषा भगवन् भूतसंज्ञा, सैव अभूतसंज्ञा। तस्मात्तथागतो भाषतेभूतसंज्ञा भूतसंज्ञेति॥
51. न मम भगवन् आश्चर्यं यदहमिमं धर्मपर्यायं भाष्यमाणमवकल्पयामि अधिमुच्ये। येऽपि ते भगवन् सत्त्वा भविष्यन्त्यनागतेऽध्वनि पश्चिमे काले पश्चिमे समये पश्चिमायां पञ्चशत्यां सद्धर्मविप्रलोपे वर्तमाने, ये इमं भगवन् धर्मपर्यायमुद्ग्रहीष्यन्ति धारयिष्यन्ति वाचयिष्यन्ति पर्यवाप्स्यन्ति, परेभ्यश्च विस्तरेण संप्रकाशयिष्यन्ति, ते परमाश्चर्येण समन्वागता भविष्यन्ति। अपि तु खलु पुनर्भगवन् न तेषामात्मसंज्ञा प्रवर्तिष्यते, न सत्त्वसंज्ञा न जीवसंज्ञा न पुद्गलसंज्ञा प्रवर्तिष्यते, नापि तेषां काचित्संज्ञा नासंज्ञा प्रवर्तते। तत्कस्य हेतोः ? या सा भगवन् आत्मसंज्ञा, सैवासंज्ञा। या सत्त्वसंज्ञा जीवसंज्ञा पुद्गलसंज्ञा, सैवासंज्ञा। तत्कस्य हेतोः ? सर्वसंज्ञापगता हि बुद्ध भगवन्तः॥
53. एवमुक्ते भगवानायुष्मन्तं सुभूतिमेतदवोचत्-एवमेतत् सुभूते, एवमेतत्। परमाश्चर्यसमन्वागतास्ते सत्त्वा भविष्यन्ति, ये इह सुभूते सूत्रे भाष्यमाणे नोत्रसिष्यन्ति न संत्रसिष्यन्ति न संत्रासमापत्स्यन्ते। तत्कस्य हेतोः ? परमपारमितेयं सुभूते तथागतेन भाषिता यदुतापारमिता। यां च सुभूते तथागतः परमपारमितां भाषते, तामपरिमाणा अपि बुद्धा भगवन्तो भाषन्ते। तेनोच्यन्ते परमपारमितेति॥
55. अपि तु खलु पुनः सुभुते या तथागतस्य क्षान्तिपारमिता, सैव अपारमिता। तत्कस्य हेतोः ? यदा मे सुभूते कलिराजा अङ्गप्रत्यङ्गमांसान्यच्छैत्सीत्, नासीन्मे तस्मिन् समये आत्मसंज्ञा वा सत्त्वसंज्ञा वा जीवसंज्ञा वा पुद्गलसंज्ञा वा, नापि मे काचित्संज्ञा वा असंज्ञा वा बभूव। तत्कस्य हेतोः ? सचेन्मे सुभूते तस्मिन् समये आत्मसंज्ञा अभविष्यत्, व्यापादसंज्ञापि मे तस्मिन् समयेऽभविष्यत्। सचेत्सत्त्वसंज्ञा जीवसंज्ञा पुद्गलसंज्ञाभविष्यत्, व्यापादसंज्ञापि मे तस्मिन् समयेऽभविष्यत्। तत्कस्य हेतोः ? अभिजानाम्यहं सुभूते अतीतेऽध्वनि पञ्च जातिशतानि यदहं क्षान्तिवादी ऋषिरभूवम्। तत्रापि मे नात्मसंज्ञा बभूव, न सत्त्वसंज्ञा, न जीवसंज्ञा, न पुद्गलसंज्ञा बभूव। तस्मात्तर्हि सुभूते बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन सर्वसंज्ञा विवर्जयित्वा अनुत्तरायां सम्यक्संबोधौ चित्तमुत्पादयितव्यम्। न रूपप्रतिष्ठितं चित्तमुत्पादयितव्यम्, न शब्दगन्धरसस्प्रष्टव्यधर्मप्रतिष्ठितं चित्तमुत्पादयितव्यम्, न धर्मप्रतिष्ठितं चित्तमुत्पादयितव्यम्, नाधर्मप्रतिष्ठितं चित्तमुत्पादयितव्यम्, न क्वचित्प्रतिष्ठितं चित्तमुत्पादयितव्यम्। तत्कस्य हेतोः ? यत्प्रतिष्ठितं तदेवाप्रतिष्ठितम्। तस्मादेव तथागतो भाषते-अप्रतिष्ठितेन बोधिसत्त्वेन दानं दातव्यम्। न रूपशब्दगन्धरसस्पर्शधर्मप्रतिष्ठितेन दानं दातव्यम्॥
57. अपि तु खलु पुनः सुभूते बोधिसत्त्वेन एवंरूपो दानपरित्यागः कर्तव्यः सर्वसत्त्वानामर्थाय। तत्कस्य हेतोः ? या चैषा सुभूते सत्त्वसंज्ञा, सैव असंज्ञा। य एवं ते सर्वसत्त्वास्तथागतेन भाषितास्त एव असत्त्वाः। तत्कस्य हेतोः ? भूतवादी सुभूते तथागतः, सत्यवादी तथावादी अनन्यथावादी तथागतः, न वितथवादी तथागतः॥
59. अपि तु खलु पुनः सुभूते यस्तथागतेन धर्मोऽभिसंबुद्धो देशितो निध्यातः, न तत्र सत्यं न मृषा। तद्यथापि नाम सुभूते पुरुषोऽन्धकारप्रविष्टो न किंचिदपि पश्येत्, एवं वस्तुपतितो बोधिसत्त्वो द्रष्टव्यो यो वस्तुपतितो दानं परित्यजति। तद्यथापि नाम सुभूते चक्षुष्मान् पुरुषः प्रभातायां रात्रौ सूर्येऽभ्युद्गते नानविधानि रूपाणि पश्येत्, एवमवस्तुपतितो बोधिसत्त्वो द्रष्टव्यो योऽवस्तुपतितो दानं परित्यजति॥
61. अपि तु खलु पुनः सुभूते ये कुलपुत्रा वा कुलदुहितरो वा इमं धर्मपर्यायमुद्ग्रहीष्यन्ति धारयिष्यन्ति वाचयिष्यन्ति पर्यवाप्स्यन्ति, परेभ्यश्च विस्तरेण संप्रकाशयिष्यन्ति, ज्ञातास्ते सुभूते तथागतेन बुद्धज्ञानेन, दृष्टास्ते सुभूते तथागतेन बुद्धचक्षुषा, बुद्धास्ते तथागतेन। सर्वे ते सुभूते सत्त्वा अप्रमेयमसंख्येयं पुण्यस्कन्धं प्रसविष्यन्ति प्रतिग्रहीष्यन्ति॥१४॥
63. यश्च खलु पुनः सुभूते स्त्री वा पुरुषो वा पुर्वाह्णकालसमये गङ्गानदीवालुकासमानात्मभावान् परित्यजेत्, एवं मध्याह्नकालसमये गङ्गानदीवालुकासमानात्मभावान् परित्यजेत्, सायाह्नकालसमये गङ्गानदीवालुकासमानात्मभावान् परित्यजेत्, अनेन पर्यायेण बहूनि कल्पकोटिनियुतशतसहस्राण्यात्मभावान् परित्यजेत्, यश्चेमं धर्मपर्यायं श्रुत्वा न प्रतिक्षिपेत्, अयमेव ततोनिदानं बहुतरं पुण्यस्कन्धं प्रसुनुयादप्रमेयमसंख्येयम्, कः पुनर्वादो यो लिखित्वा उद्गृह्णीयाद्धारयेद्वाचयेत्पर्यवाप्नुयात्, परेभ्यश्च विस्तरेण संप्रकाशयेत्॥
65. अपि तु खलु पुनः सुभूते अचिन्त्योऽतुल्योऽयं धर्मपर्यायः। अयं च सुभूते धर्मपर्यायस्तथागतेन भाषितोऽग्रयानसंप्रस्थितानां सत्त्वानामर्थाय, श्रेष्ठयानसंप्रस्थितानां सत्त्वानामर्थाय। ये इमं धर्मपर्यायमुद्ग्रहीष्यन्ति धारयिष्यन्ति वाचयिष्यन्ति पर्यवाप्स्यन्ति, परेभ्यश्च विस्तरेण संप्रकाशयिष्यन्ति, ज्ञातास्ते सुभूते तथागतेन बुद्धज्ञानेन, दृष्टास्ते सुभूते तथागतेन बुद्धचक्षुषा, बुद्धास्ते तथागतेन। सर्वे ते सुभूते सत्त्वा अप्रमेयेण पुण्यस्कन्धेनां समन्वागता भविष्यन्ति। अचिन्त्येनातुल्येनामाप्येनापरिमाणेन पुण्यस्कन्धेन समन्वागता भविष्यन्ति। सर्वे ते सुभूते सत्त्वाः समांशेन बोधिं धारयिष्यन्ति वचयिष्यन्ति पर्यवाप्स्यन्ति। तत्कस्य हेतोः ? न हि शक्यं सुभूते अयं धर्मपर्यायो हीनाधिमुक्तिकैः सत्त्वैः श्रोतुम्, नात्मदृष्टिकैर्न सत्त्वदृष्टिकैर्न जीवदृष्टिकैर्न पुद्गलदृष्टिकैः। नाबोधिसत्त्वप्रतिज्ञै सत्त्वैः शक्यमयं धर्मपर्यायः श्रोतुं वा उद्ग्रहीतुं वा धारयितुं वा वाचयितुं वा पर्यवाप्तुं वा। नेदं स्थानं विद्यते॥
67. अपि तु खलु पुनः सुभूते यत्र पृथिवीप्रदेशे इदं सूत्रं प्रकशयिष्यते, पूजनीयः स पृथिवीप्रदेशो भविष्यति सदेवमानुषासुरस्य लोकस्य। वन्दनीयः प्रदक्षिणीयश्च स पृथिवीप्रदेशो भविष्यति, चैत्यभूतः स पृथिवीप्रदेशो भविष्यति॥१५॥
69. अपि तु ये ते सुभूते कुलपुत्रा वा कुलदुहितरो वा इमानेवंरूपान् सूत्रान्तानुद्ग्रहीष्यन्ति धारयिष्यन्ति वाचयिष्यन्ति पर्यवाप्स्यन्ति, योनिशश्च मनसिकरिष्यन्ति, परेभ्यश्च विस्तरेण संप्रकाशयिष्यन्ति, ते परिभूता भविष्यन्ति, सुपरिभूताश्च भविष्यन्ति। तत्कस्य हेतोः ? यानि च तेषां सुभूते सत्त्वानां पौर्वजन्मिकान्यशुभानि कर्माणि कृतान्यपायसंवर्तनीयानि, दृष्ट एव धर्मे परिभूततया तानि पौर्वजन्मिकान्यशुभानि कर्माणि क्षपयिष्यन्ति, बुद्धबोधिं चानुप्राप्स्यन्ति॥
71. अभिजानाम्यहं सुभूते अतीतेऽध्वन्यसंख्येयैः कल्पैरसंख्येयतरैर्दीपंकरस्य तथागतस्यार्हतः सम्यक्संबुद्धस्य परेण परतरेण चतुरशीतिबुद्धकोटिनियुतशतसहस्राण्यभूवन् ये मयारागिताः, आराग्य न विरागिताः। यच्च मया सुभूते ते बुद्धा भगवन्त आरागिताः, आराग्य न विरागिताः, यच्च पश्चिमे काले पश्चिमे समये पश्चिमायां पञ्चशत्यां सद्धर्मविप्रलोपकाले वर्तमाने इमानेवंरूपान् सूत्रान्तानुद्ग्रहीष्यन्ति धारयिष्यन्ति वाचयिष्यन्ति पर्यवाप्स्यन्ति, परेभ्यश्च विस्तरेण संप्रकाशयिष्यन्ति, अस्य खलु पुनः सुभूते पुण्यस्कन्धस्यान्तिकादसौ पौर्वकः पुण्यस्कन्धः शततमीमपि कलां नोपैति, सहस्रतमीमपि शतसहस्रतमीमपि कोटिममिपि कोटिशततमीमपि कोटिशतसहस्रतमीमपि कोटिनियुतशतसहस्रतमीमपि। संख्यामपि कलामपि गणनामपि उपमामपि उपनिषदमपि यावदौपम्यमपि न क्षमते॥
73. सचेत्पुनः सुभूते तेषां कुलपुत्राणां कुलदुहितॄणां वा अहं पुण्यस्कन्धं भाषेयम्, यावत्ते कुलपुत्रा वा कुलदुहितरो वा तस्मिन् समये पुण्यस्कन्धं प्रसविष्यन्ति, प्रतिग्रहीष्यन्ति, उन्मादं सत्त्वा अनुप्राप्नुयुश्चित्तविक्षेपं वा गच्छेयुः। अपि तु खलु पुनः सुभूते अचिन्त्योऽतुल्योऽयं धर्मपर्यायस्तथागतेन भाषितः। अस्य अचिन्त्य एव विपाकः प्रतिकाङ्क्षितव्यः॥१६॥
75. अथ खल्वायुष्मान् सुभूतिर्भगवन्तमेतदवोचत्-कथं भगवन् बोधिसत्त्वयानसंप्रस्थितेन स्थातव्यम्, कथं प्रतिपत्तव्यम्, कथं चित्तं प्रग्रहीतव्यम् ? भगवानाह-इह सुभूते बोधिसत्त्वयानसंप्रस्थितेन एवं चित्तमुत्पादयितव्यम्-सर्वे सत्त्वा मया अनुपधिशेषे निर्वाणधातौ परिनिर्वापयितव्याः। एवं स सत्त्वान् परिनिर्वाप्य न कश्चित्सत्त्वः परिनिर्वापितो भवति। तत्कस्य हेतोः ? सचेत्सुभूते बोधिसत्त्वस्य सत्त्वसंज्ञा प्रवर्तेत, न स बोधिसत्त्व इति वक्तव्यः। जीवसंज्ञा वा यावत्पुद्गलसंज्ञा वा प्रवर्तेत, न स बोधिसत्त्व इति वक्तव्यः। तत्कस्य हेतोः ? नास्ति सुभूते स कश्चिद्धर्मो यो बोधिसत्त्वयानसंप्रस्थितो नाम॥
77. तत्किं मन्यसे सुभूते अस्ति स कश्चिद्धर्मो यस्तथागतेन दीपंकरस्य तथागतस्यान्तिकादनुत्तरां सम्यक्संबोधिमभिसंबुद्धः ? एवमुक्ते आयुष्मान् सुभूतिर्भगवन्तमेतदवोचत्- यथाहं भगवतो भाषितस्यार्थमाजानामि, नास्ति स भगवन् कश्चिद्धर्मो यस्तथागतेन दीपंकरस्य तथागतस्यार्हतः सम्यक्संबुद्धस्यान्तिकादनुत्तरां सम्यक्संबोधिमभिसंबुद्धः। एवमुक्ते भगवानायुष्मन्तं सुभूतिमेतदवोचत्-एवमेतत्सुभूते, एवमेतत्। नास्ति सुभूते स कश्चिद्धर्मो यस्तथागतेन दीपंकरस्य तथागतस्यार्हतः सम्यक्संबुद्धस्यान्तिकादनुत्तरां सम्यक्संबोधिमभिसंबुद्धः। सचेत्पुनः सुभूते कश्चिद्धर्मस्तथागतेनाभिसंबुद्धोऽभविष्यत्, न मां दीपंकरस्तथागतो व्याकरिष्यत्-भविष्यसि त्वं माणव अनागतेऽध्वनि शाक्यमुनिर्नाम तथागतोऽर्हन् सम्यक्संबुद्ध इति। यस्मात्तर्हि सुभूते तथागतेनार्हता सम्यक्संबुद्धेन नास्ति स कश्चिद्धर्मो योऽनुत्तरां सम्यक्संबोधिमभिसंबुद्धः, तस्मादहं दीपंकरेण तथागतेन व्याकृत- भविष्यसि त्वं माणव अनागतेऽध्वनि शाक्यमुनिर्नाम तथागतोऽर्हन् सम्यक्संबुद्ध। तत्कस्य हेतोः ? तथागत इति सुभूते भूततथताया एतदधिवचनम्। तथागत इति सुभूते अनुत्पादधर्मताया एतदधिवचनम्। तथागत इति सुभूते धर्मोच्छेदस्यैतदधिवचनम्। तथागत इति सुभूते अत्यन्तानुत्पन्नस्यैतदधिवचनम्। तत्कस्य हेतोः ? एष सुभूते अनुत्पादो यः परमार्थः। यः कश्चित्सुभूते एवं वदेत्-तथागतेनार्हता सम्यक्संबुद्धेन अनुत्तरा सम्यक्संबोधिरभिसंबुद्धेति, स वितथं वदेत्। अभ्याचक्षीत मां स सुभूते असतोद्गृहीतेन। तत्कस्य हेतोः- ? नास्ति सुभूते स कश्चिद्धर्मो यस्तथागतेन अनुत्तरां सम्यक्संबोधिमभिसंबुद्धः। यश्च सुभूते तथागतेन धर्मोऽभिसंबुद्धो देशितो वा तत्र न सत्यं न मृषा। तस्मात्तथागतो भाषते-सर्वधर्मा बुद्धधर्मा इति। तत्कस्य हेतोः ? सर्वधर्मा इति सुभूते अधर्मास्तथागतेन भाषिताः। तस्मादुच्यन्ते सर्वधर्मा बुद्धधर्मा इति॥
79. तद्यथापि नाम सुभूते पुरुषो भवेदुपेतकायो महाकायः ? आयुष्मान् सुभूतिराह- योऽसौ भगवंस्तथागतेन पुरुषो भाषित उपेतकायो महाकाय इति, अकायः स भगवंस्तथागतेन भाषितः। तेनोच्यते उपेतकायो महाकाय इति॥
81. भगवानाह -एवमेतत्सुभूते। यो बोधिसत्त्व एवं वदेत्-अहं सत्त्वान् परिनिर्वापयिष्यामिति, न स बोधिसत्त्व इति वक्तव्यः। तत्कस्य हेतोः ? अस्ति सुभूते स कश्चिद्धर्मो यो बोधिसत्त्वो नाम ? सुभूतिराह-नो हीदं भगवन्। नास्ति स कश्चिद्धर्मो यो बोधिसत्त्वो नाम। भगवानाह- सत्त्वाः सत्त्वा इति सुभूते असत्त्वास्ते तथागतेन भाषिताः, तेनोच्यन्ते सत्त्वा इति। तस्मात्तथागतो भाषते-निरात्मानः सर्वधर्मा निर्जीवा निष्पोषा निष्पुद्गलाः सर्वधर्मा इति॥
83. यः सुभूते बोधिसत्त्व एवं वदेत्- अहं क्षेत्रव्यूहान्निष्पादयिष्यामीति, स वितथं वदेत्। तत्कस्य हेतोः ? क्षेत्रव्यूहाः क्षेत्रव्यूहा इति सुभूते अव्यूहास्ते तथागतेन भाषिताः। तेनोच्यन्ते क्षेत्रव्यूहा इति॥
85. यः सुभूते बोधिसत्त्वो निरात्मानो धर्मा निरात्मानो धर्मा इत्यधिमुच्यते, तथागतेनार्हता सम्यक्संबुद्धेन बोधिसत्त्वो महासत्त्व इत्याख्यातः॥१७॥
87. भगवानाह-तत्किं मन्यसे सुभूते-संविद्यते तथागतस्य मांसचक्षुः ? सुभूतिराह- एवमेतद्भगवन्, संविद्यते तथागतस्य मांसचक्षुः। भगवानाह-तत्किं मन्यसे सुभूते संविद्यते तथागतस्य दिव्यं चक्षुः ? सुभूतिराह-एवमेतद्भगवन्, संविद्यते तथागतस्य दिव्यं चक्षुः। भगवानाह-तत्किं मन्यसे सुभूते संविद्यते तथागतस्य प्रज्ञाचक्षुः ? सुभूतिराह-एवमेतद्भगवन्, संविद्यते तथागतस्य प्रज्ञाचक्षुः। भगवानाह-तत्किं मन्यसे सुभूते संविद्यते तथागतस्य धर्मचक्षुः ? सुभूतिराह-एवमेतद्भगवन्, संविद्यते तथागतस्य धर्मचक्षुः। भगवानाह- तत्किं मन्यसे सुभूते संविद्यते तथागतस्य बुद्धचक्षुः ? सुभूतिराह-एवमेतद्भगवन्, संविद्यते तथागत बुद्धचक्षुः।
89. भगवानाह-तत्किं मन्यसे सुभूते यावन्त्यो गङ्गायां महानद्यां वालुकाः, अपि नु ता वालुकास्तथागतेन भाषिताः ? सुभूतिराह-एवमेतद्भगवन्, एवमेतत् सुगत। भाषितास्तथागतेन वालुकाः। भगवानाह-तत्किं मन्यसे सुभूते यावत्यो गङ्गायां महानद्यां वालुकाः, तावत्य एव गङ्गानद्यो भवेयुः, तासु वा वालुकाः, तावन्तश्च लोकधातवो भवेयुः, कच्चिद्बहवस्ते लोकधातवो भवेयुः ? सुभूतिराह-एवमेतद्भगवन्, एवमेतत् सुगत। बहवस्ते लोकधातवो भवेयुः। भगवानाह-यावन्तः सुभूते तेषु लोकधातुषु सत्त्वाः, तेषामहं नानाभावां चित्तधारां प्रजानामि। तत्कस्य हेतोः ? चित्तधारा चित्तधारेति सुभूते अधारैषा तथागतेन भाषिता, तेनोच्यते चित्तधारेति। तत्कस्य हेतोः ? अतीतं सुभूते चित्तं नोपलभ्यते। अनागतं चित्तं नोपलभ्यते। प्रत्युत्पन्नं चित्तं नोपलभ्यते॥१८॥
91. तत्किं मन्यसे सुभूते यः कश्चित्कुलपुत्रो वा कुलदुहिता वा इमं त्रिसाहस्रमहासाहस्रं लोकधातुं सप्तरत्नपरिपूर्णं कृत्वा तथागतेभ्योऽर्हद्भयः सम्यक्संबुद्धेभ्यो दानं दद्यात्, अपि नु स कुलपुत्रो वा कुलदुहिता वा ततोनिदानं बहु पुण्यस्कन्धं प्रसुनुयात् ? सुभूतिराह- बहु भगवन्, बहु सुगत। भगवानाह-एवमेतत्सुभूते, एवमेतत्। बहु स कुलपुत्रो वा कुलदुहिता वा ततोनिदानं पुण्यस्कन्धं प्रसुनुयादप्रमेयमसंख्येयम्। तत्कस्य हेतोः ? पुण्यस्कन्धः पुण्यस्कन्ध इति सुभूते अस्कन्धः स तथागतेन भाषितः। तेनोच्यते पुण्यस्कन्ध इति। सचेत् पुनः सुभूते पुण्यस्कन्धोऽभविष्यत्, न तथागतोऽभाषिष्यत् पुण्यस्कन्धः पुण्यस्कन्ध इति॥१९॥
93. तत्किं मन्यसे सुभूते रूपकायपरिनिष्पत्त्या तथागतो द्रष्टव्यः ? सुभूतिराह-नो हीदं भगवन्। न रूपकायपरिनिष्पत्त्या तथागतो द्रष्टव्यः। तत्कस्य हेतोः ? रूपकायपरिनिष्पत्ती रूपकायपरिनिष्पत्तिरिति भगवन् अपरिनिष्पत्तिरेषा तथागतेन भाषिता। तेनोच्यते रूपकायपरिनिष्पत्तिरिति॥
95. भगवानाह- तत्किं मन्यसे सुभूते लक्षणसंपदा तथागतो द्रष्टव्यः ? सुभूतिराह-नो हीदं भगवान्। न लक्षणसंपदा तथागतो द्रष्टव्यः। तत्कस्य हेतोः ? यैषा भगवन् लक्षणसंपत्तथागतेन भाषिता, अलक्षणसंपदेषा तथागतेन भाषिता। तेनोच्यते लक्षणसंपदिति॥२०॥
97. भगवानाह- तत्किं मन्यसे सुभूते अपि नु तथागतस्यैवं भवति-मया धर्मो देशित इति ? सुभूतिराह-नो हीदं भगवन् तथागतस्यैवं भवति-मया धर्मो देशित इति। भगवानाह-यः सुभूते एवं वदेत्- तथागतेन धर्मो देशित इति, स वितथं वदेत्। अभ्याचक्षीत मां स सुभूते असतोद्गृहीतेन। तत्कस्य हेतोः ? धर्मदेशना धर्मदेशनेति सुभूते नास्ति स कश्चिद्धर्मो यो धर्मदेशना नामोपलभ्यते॥
99. एवमुक्ते आयुष्मान् सुभूतिर्भगवन्तमेतदवोचत्-अस्ति भगवन् केचित्सत्त्वा भविष्यन्त्यनागतेऽध्वनि पश्चिमे काले पश्चिमे समये पश्चिमायां पञ्चशत्यां सद्धर्मविप्रलोपे वर्तमाने, य इमानेवंरूपान् धर्मान् श्रुत्वा अभिश्रद्धास्यन्ति। भगवानाह- न ते सुभूते सत्त्वा नासत्त्वाः। तत्कस्य हेतोः ? सत्त्वाः सत्त्वा इति सुभूते सर्वे ते सुभूते असत्त्वास्तथागतेन भाषिताः। तेनोच्यन्ते सत्त्वा इति॥२१॥
101. तत्किं मन्यसे सुभूते-अपि नु अस्ति स कश्चिद्धर्मः, यस्तथागतेनानुत्तरां सम्यक्संबोधिमभिसंबुद्धः ? आयुष्मान् सुभूतिराह-नो हीदं भगवन्। नास्ति स भगवन् कश्चिद्धर्मो यस्तथागतेनानुत्तरां सम्यक्संबोधिमभिसंबुद्धः। भगवानाह-एवमेतत्सुभूते, एवमेतत्। अणुरपि तत्र धर्मो न संविद्यते नोपलभ्यते। तेनोच्यते अनुत्तरा सम्यक्संबोधिरिति॥२२॥
103. अपि तु खलु पुनः सुभूते समः स धर्मो न तत्र कश्चिद्विषमः। तेनोच्यते अनुत्तरा सम्यक्संबोधिरिति। निरात्मत्वेन निःसत्त्वत्वेन निर्जीवत्वेन निष्पुद्गलत्वेन समा सा अनुत्तरा सम्यक्संबोधिः सर्वैः कुशलैर्धर्मैरभिसंबुध्यते। तत्कस्य हेतोः ? कुशला धर्माः कुशला धर्मा इति सुभूते अधर्माश्चैव ते तथागतेन भाषिताः। तेनोच्यन्ते कुशला धर्मा इति॥२३॥
105. यश्च खलु पुनः सुभुते स्त्री वा पुरुषो वा यावन्तस्त्रिसाहस्रमहासाहस्रे लोकधातौ सुमेरवः पर्वतराजानः, तावतो राशीन् सप्तानां रत्नानामभिसंहृत्य तथागतेभ्योऽर्हद्भयः सम्यक्संबुद्धेभ्यो दानं दद्यात्, यश्च कुलपुत्रो वा कुलदुहिता वा इतः प्रज्ञापारमिताया धर्मपर्यायादन्तशश्चतुष्पादिकामपि गाथामुद्गृह्य परेभ्यो देशयेत्, अस्य सुभूते पुण्यस्कन्धस्य असौ पौर्वकः पुण्यस्कन्धः शततमीमपि कलां नोपैति, यावदुपनिषदमपि न क्षमते॥२४॥
107. तत्किं मन्यसे सुभूते-अपि नु तथागतस्यैवं भवति-मया सत्त्वाः परिमोचिता इति? न खलु पुनः सुभूते एवं द्रष्टव्यम्। तत्कस्य हेतोः ? नास्ति सुभूते कश्चित्सत्त्वो यस्तथागतेन परिमोचितः। यदि पुनः सुभूते कश्चित्सत्त्वोऽभविष्यद्यस्तथागतेन परिमोचितः स्यात्, स एव तथागतस्यात्मग्राहोऽभविष्यत्, सत्त्वग्राहो जीवग्राहः पुद्गलग्राहोऽभविष्यत्। आत्मग्राह इति सुभूते अग्राह एष तथागतेन भाषितः। स च बालपृथग्जनैरुद्गृहीतः। बालपृथग्जना इति सुभूते अजना एव ते तथागतेन भाषिताः। तेनोच्यन्ते बालपृथग्जना इति॥२५॥
109. तत्किं मन्यसे सुभूते-लक्षणसंपदा तथागतो द्रष्टव्यः ? सुभूतिराह-नो हीदं भगवन्। यथाहं भगवतो भाषितस्यार्थमाजानामि, न लक्षणसंपदा तथागतो द्रष्टव्यः। भगवानाह-साधु साधु सुभूते, एवमेतत्सुभूते, एवमेतद्यथा वदसि। न लक्षणसंपदा तथागतो द्रष्टव्यः। तत्कस्य हेतोः ? सचेत्पुनः सुभूते लक्षणसंपदा तथागतो द्रष्टव्योऽभविष्यत्, राजापि चक्रवर्ती तथागतोऽभविष्यत्। तस्मान्न लक्षणसंपदा तथागतो द्रष्टव्यः। आयुष्मान् सुभुतिर्भगवन्तमेतदवोचत्-यथाहं भगवतो भाषितस्यार्थमाजानामि, न लक्षणसंपदा तथागतो द्रष्टव्यः॥
111. अथ खलु भगवांस्तस्यां वेलायामिमे गाथे अभाषत-
113. ये मां रूपेण चाद्राक्षुर्ये मां घोषेण चान्वगुः।
115. मिथ्याप्रहाणप्रसृता न मां द्रक्ष्यन्ति ते जनाः॥१॥
117. धर्मतो बुद्धो द्रष्टव्यो धर्मकाया हि नायकाः।
119. धर्मता च न विज्ञेया न सा शक्या विजानितुम्॥२॥२६॥
121. तत्किं मन्यसे सुभूते लक्षणसंपदा तथागतेन अनुत्तरा सम्यक्संबोधिरभिसंबुद्धा ? न खलु पुनस्ते सुभूते एवं द्रष्टव्यम्। तत्कस्य हेतोः ? न हि सुभूते लक्षणसंपदा तथागतेन अनुत्तरा सम्यक्संबोधिरभिसंबुद्धा स्यात्। न खलु पुनस्ते सुभूते कश्चिदेवं वदेत्-बोधिसत्त्वयानसंप्रस्थितैः कस्यचिद्धर्मस्य विनाशः प्रज्ञप्तः उच्छेदो वेति। न खलु पुनस्ते सुभूते एवं द्रष्टव्यम्। तत्कस्य हेतोः ? न बोधिसत्त्वयानसंप्रस्थितैः कस्यचिद्धर्मस्य विनाशः प्रज्ञप्तो नोच्छेदः॥२७॥
123. यश्च खलु पुनः सुभूते कुलपुत्रो वा कुलदुहिता वा गङ्गानदीवालुकासमाँल्लोकधातून् सप्तरत्नपरिपूर्णं कृत्वा तथागतेभ्योऽर्हद्भयः सम्यक्संबुद्धेभ्यो दानं दद्यात्, यश्च बोधिसत्त्वो निरात्मकेष्वनुत्पत्तिकेषु धर्मेषु क्षान्तिं प्रतिलभते, अयमेव ततोनिदानं बहुतरं पुण्यस्कन्धं प्रसवेदप्रमेयमसंख्येयम्। न खलु पुनः सुभूते बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन पुण्यस्कन्धः परिग्रहीतव्यः। आयुष्मान् सुभूतिराह- ननु भगवन् बोधिसत्त्वेन पुण्यस्कन्धः परिग्रहीतव्यः ? भगवानाह-परिग्रहीतव्यः सुभूते नो ग्रहीतव्यः। तेनोच्यते परिग्रहीतव्य इति॥२८॥
125. अपि तु खलु पुनः सुभूते यः कश्चिदेवं वदेत्-तथागतो गच्छति वा आगच्छति वा तिष्ठति वा निषीदति वा, शय्यां वा कल्पयति, न मे सुभूते (स) भाषितस्यार्थमाजानाति। तत्कस्य हेतोः ? तथागत इति सुभूते उच्यते न क्वचिद्गतो न कुतश्चिदागतः। तेनोच्यते तथागतोऽर्हन् सम्यक्संबुद्ध इति॥२९॥
127. यश्च खलु पुनः सुभूते कुलपुत्रो वा कुलदुहिता वा यावन्ति त्रिसाहस्रमहासाहस्रे लोकधातौ पृथिवीरजांसि, तावतां लोकधातूनामेवंरूपं मषिं कुर्यात् यावदेवमसंख्येयेन वीर्येण तद्यथापि नाम परमाणुसंचयः, तत्किं मन्यसे सुभूते-अपि नु बहुः स परमाणुसंचयो भवेत् ? सुभूतिराह-एवमेतद्भगवन्, एवमेतत्सुगत। बहुः स परमाणुसंचयो भवेत्। तत्कस्य हेतोः ? सचेद्भगवन् बहुः परमाणुसंचयोऽभविष्यत्, न भगवानवक्ष्यत्-परमाणुसंचय इति। तत्कस्य हेतोः ? योऽसौ भगवन् परमाणुसंचयस्तथागतेन भाषितः, असंचयः स तथागतेन भाषितः। तेनोच्यते परमाणुसंचय इति। यश्च तथागतेन भाषितस्त्रिसाहस्रमहासाहस्रो लोकधातुरिति, अधातुः स तथागतेन भाषितः। तेनोच्यते त्रिसाहस्रमहासाहस्रो लोकधातुरिति। तत्कस्य हेतोः ? सचेद्भगवन् लोकधातुरभविष्यत्, स एव पिण्डग्राहोऽभविष्यत्। यश्चैव पिण्डग्राहस्तथागतेन भाषितः, अग्राहः स तथागतेन भाषितः। तेनोच्यते पिण्डग्राह इति। भगवानाह- पिण्डग्राहश्चैव सुभूते अव्यवहारोऽनभिलाप्यः। न स धर्मो नाधर्मः। स च बालपृथग्जनैरुद्गृहीतः॥३०॥
129. तत्कस्य हेतोः ? यो हि कश्चित्सुभूते एवं वदेत्-आत्मदृष्टिस्तथागतेन भाषिता, सत्त्वदृष्टिर्जीवदृष्टिः पुद्गलदृष्टिस्तथागतेन भाषिता, अपि नु स सुभूते सम्यग्वदमानो वदेत् ? सुभूतिराह-नो हीदं भगवन्, नो हीदं सुगत, न सम्यग्वदमानो वदेत्। तत्कस्य हेतोः ? या सा भगवन् आत्मदृष्टिस्तथागतेन भाषिता, अदृष्टिः सा तथागतेन भाषिता। तेनोच्यते आत्मदृष्टिरिति॥
131. भगवानाह-एवं हि सुभूते बोधिसत्त्वयानसंप्रस्थितेन सर्वधर्मा ज्ञातव्या द्रष्टव्या अधिमोक्तव्याः। तथाच ज्ञातव्या द्रष्टव्या अधिमोक्तव्याः, यथा न धर्मसंज्ञायामपि प्रत्युपतिष्ठेन्नाधर्मसंज्ञायाम्। तत्कस्य हेतोः ? धर्मसंज्ञा धर्मसंज्ञेति सुभूते असंज्ञैषा तथागतेन भाषिता। तेनोच्यते धर्मसंज्ञेति॥३१॥
133. यश्च खलु पुनः सुभूते बोधिसत्त्वो महासत्त्वोऽप्रमेयानसंख्येयांल्लोकधातून् सप्तरत्नपरिपूर्णं कृत्वा तथागतेभ्योऽर्हद्भयः सम्यक्संबुद्धेभ्यो दानं दद्यात्, यश्च कुलपुत्रो वा कुलदुहिता वा इतः प्रज्ञापारमिताया धर्मपर्यायादन्तशश्चतुष्पादिकामपि गाथामुद्गृह्य धारयेद्देशयेद्वाचयेत् पर्यवाप्नुयात्, परेभ्यश्च विस्तरेण संप्रकाशयेत्, अयमेव ततोनिदानं बहुतरं पुण्यस्कन्धं प्रसुनुयादप्रमेयमसंख्येयम्। कथं च संप्रकाशयेत् ? तद्यथाकाशे-
135. तारका तिमिरं दीपो मायावश्याय बुद्बुदम्।
137. स्वप्नं च विद्युदभ्रं च एवं द्रष्टव्य संस्कृतम्॥
139. तथा प्रकाशयेत्, तेनोच्यते संप्रकाशयेदिति॥
141. इदमवोचद्भगवान् आत्तमनाः। स्थविरसुभूतिस्ते च भिक्षुभिक्षुण्युपासकोपासिकास्ते च बोधिसत्त्वाः सदेवमानुषासुरगन्धर्वश्च लोको भगवतो भाषितमभ्यनन्दन्निति॥३२॥
143. ॥आर्यवज्रच्छेदिका भगवती प्रज्ञापारमिता समाप्ता॥

โรมาไนซ์

1. vajracchedikā nāma triśatikā prajñāpāramitā।
3. ॥namo bhagavatyā āryaprajñāpāramitāyai॥
5. evaṃ mayā śrutam। ekasmin samaye bhagavān śrāvastyāṃ viharati sma jetavane'nāthapiṇḍadasyārāme mahatā bhikṣusaṃghena sārthaṃ trayodaśabhirbhikṣuśataiḥ saṃbahulaiśca bodhisattvairmahāsattvaiḥ। atha khalu bhagavān pūrvāhṇakālasamaye nivāsya pātracīvaramādāya śrāvastīṃ mahānagarīṃ piṇḍāya prāvikṣat। atha khalu bhagavān śrāvastīṃ mahānagarīṃ piṇḍāya caritvā kṛtabhaktakṛtyaḥ paścādbhaktapiṇḍapātapratikrāntaḥ pātracīvaraṃ pratiśāmya pādau prakṣālya nyaṣīdatprajñapta evāsane paryaṅkamābhujya ṛjuṃ kāyaṃ praṇidhāya pratimukhīṃ smṛtimupasthāpya। atha khalu saṃbahulā bhikṣavo yena bhagavāṃstenopasaṃkrāman। upasaṃkramya bhagavataḥ pādau śirobhirabhivandya bhagavantaṃ triṣpradakṣiṇīkṛtya ekānte nyaṣīdan॥1॥
7. tena khalu punaḥ samayenāyuṣmān subhutistasyāmeva parṣadi saṃnipatito'bhūtsaṃniṣaṇṇaḥ। atha khalvāyuṣmān subhūtirutthāyāsanādekāṃsamuttarāsaṅgaṃ kṛtvā dakṣiṇaṃ jānumaṇḍalaṃ pṛthivyāṃ pratiṣṭhāpya yena bhagavāṃstenāñjaliṃ praṇamya bhagavantametadavocat- āścaryaṃ bhagavan, paramāścaryaṃ sugata, yāvadeva tathāgatenārhatā samyaksaṃbuddhena bodhisattvā mahāsattvā anuparigṛhītāḥ parameṇānugraheṇa। āścaryaṃ bhagavan yāvadeva tathāgatenārhatā samyaksaṃbuddhena bodhisattvā mahāsattvāḥ parīnditāḥ paramayā parīndanayā। tatkathaṃ bhagavan bodhisattvayānasaṃprasthitena kulaputreṇa vā kuladuhitrā vā sthātavyaṃ kathaṃ pratipattavyaṃ kathaṃ cittaṃ pragrahītavyam ?
9. evamukte bhagavānāyuṣmantaṃ subhūtimetadavocat- sādhu sādhu subhūte, evametatsubhūte, evametadyathā vadasi। anuparigṛhītāstathāgatena bodhisattvā mahāsattvāḥ parameṇānugraheṇa। parīnditāstathāgatena bodhisattvā mahāsattvāḥ paramayā parīndanayā। tena hi subhūte śṛṇu, sādhu ca suṣṭhu ca manasi kuru, bhāṣiṣye'haṃ te-yathā bodhisattvayānasaṃprasthitena sthātavyaṃ yathā pratipattavyaṃ yathā cittaṃ pragrahītavyam। evaṃ bhagavan ityāyuṣyān subhūtirbhagavataḥ pratyaśrauṣīt॥2॥
11. bhagavānasyaitadavocat-iha subhūte bodhisattvayānasaṃprasthitenaiva cittamutpādayitavyam-yāvantaḥ subhūte sattvāḥ sattvadhātau sattvasaṃgraheṇa saṃgṛhītā aṇḍajā vā jarāyujā vā saṃsvedajā vā aupapādukā vā rūpiṇo vā arūpiṇo vā saṃjñino vā asaṃjñino vā naivasaṃjñino nāsaṃjñino vā, yāvān kaścitsattvadhātuḥ prajñapyamānaḥ prajñapyate, te ca mayā sarve'nupadhiśeṣe nirvāṇadhātau parinirvāpayitavyāḥ। evamaparimāṇānapi sattvān parinirvāpya na kaścitsattvaḥ parinirvāpito bhavati। tatkasya hetoḥ ? sacetsubhūte bodhisattvasya sattvasaṃjñā pravarteta, na sa bodhisattva iti vaktavyaḥ। tatkasya hetoḥ ? na sa subhūte bodhisattvo vaktavyo yasya sattvasaṃjñā pravarteta, jīvasaṃjñā vā pudgalasaṃjñā va pravarteta॥3॥
13. api tu khalu punaḥ subhute na bodhisattvena vastupratiṣṭhitena dānaṃ dātavyam, na kvacitpratiṣṭhitena dānaṃ dātavyam। na rūpapratiṣṭhitena dānaṃ dātavyam। na śabdagandharasaspraṣṭavyadharmeṣu pratiṣṭhitena dānaṃ dātavyam। evaṃ hi sūbhūte bodhisattvena mahāsattvena dānaṃ dātavyaṃ yathā na nimittasaṃjñāyāmapi pratitiṣṭhet। tatkasya hetoḥ ? yaḥ subhūte bodhisattvo'pratiṣṭhito dānaṃ dadāti, tasya subhūte puṇyaskandhasya na sukaraṃ pramāṇāmudgrahītum। tatkiṃ manyase subhūte sukaraṃ pūrvasyāṃ diśi ākāśasya pramāṇamudgrahītum ? subhūtirāha-no hīdaṃ bhagavan। bhagavānāha- evaṃ dakṣiṇapaścimottarāsu adha ūrdhvaṃ digvidikṣu samantāddaśasu dikṣu sukaramākāśasya pramāṇamudgrahītum ? subhūtirāha-no hīdaṃ bhagavan। bhagavānāha-evameva subhūte yo bodhisattvo'pratiṣṭhito dānaṃ dadāti, tasya subhūte puṇyaskandhasya na sukaraṃ pramāṇamudgrahītum। evaṃ hi subhūte bodhisattvayānasaṃprasthitena dānaṃ dātavyaṃ yathā na nimittasaṃjñāyāmapi pratitiṣṭhet॥4॥
15. tatkiṃ manyase subhūte lakṣaṇasaṃpadā tathāgato draṣṭavyaḥ ? subhūtirāha-no hīdaṃ bhagavan। na lakṣaṇasaṃpadā tathāgato draṣṭavyaḥ। tatkasya hetoḥ ? yā sā bhagavan lakṣaṇasaṃpattathāgatena bhāṣitā saivālakṣaṇasaṃpat। evamukte bhagavānāyuṣmantaṃ subhūtimetadavocat yāvatsubhūte lakṣaṇasaṃpat tāvanmṛṣā, yāvadalakṣaṇasaṃpat tāvanna mṛṣeti hi lakṣaṇālakṣaṇatastathāgato draṣṭavyaḥ॥5॥
17. evamukte āyuṣmān subhūtirbhagavantametadavocat- asti bhagavan। kecitsattvā bhaviṣyantyanāgate'dhvani paścime kāle paścime samaye paścimāyāṃ pañcaśatyāṃ saddharmavipralopakāle vartamāne, ye imeṣvevaṃrūpeṣu sūtrāntapadeṣu bhāṣyamāṇeṣu bhūtasaṃjñāmutpādayiṣyanti। api tu khalu punaḥ subhūte bhaviṣyantyanāgate'dhvani bodhisattvā mahāsattvāḥ paścime kāle paścime samaye paścimāyāṃ pañcaśatyāṃ saddharmavipralope vartamāne guṇavantaḥ śīlavantaḥ prajñāvantaśca bhaviṣyanti, ye imeṣvevaṃrūpeṣu sūtrāntapadeṣu bhāṣyamāṇeṣu bhūtasaṃjñāmutpādayiṣyanti। na khalu punaste subhūte bodhisattvā mahāsattvā ekabuddhaparyupāsitā bhaviṣyanti, naikabuddhāvaropitakuśalamūlā bhaviṣyanti। api tu khalu punaḥ subhūte anekabuddhaśatasahasraparyupāsitā anekabuddhaśatasahasrāvaropitakuśalamūlāste bodhisattvā mahāsattvā bhaviṣyanti, ye imeṣvevaṃrūpeṣu sūtrāntapadeṣu bhāṣyamāṇeṣu ekacittaprasādamapi pratilapsyante। jñātāste subhūte tathāgatena buddhajñānena, dṛṣṭāste subhūte tathāgatena buddhacakṣuṣā, buddhāste subhūte tathāgatena। sarve te subhūte aprameyamasaṃkhyeyaṃ puṇyaskandhaṃ prasaviṣyanti pratigrahīṣyanti। tatkasya hetoḥ ? na hi subhūte teṣāṃ bodhisattvānāṃ mahāsattvānāmātmasaṃjñā pravartate, na sattvasaṃjñā, na jīvasaṃjñā, na pudgalasaṃjñā pravartate। nāpi teṣāṃ subhūte bodhisattvānāṃ mahāsattvānāṃ dharmasaṃjñā pravartate। evaṃ nādharmasaṃjñā। nāpi teṣāṃ subhūte saṃjñā nāsaṃjñā pravartate। tatkasya hetoḥ ? sacetsubhūte teṣāṃ bodhisattvānāṃ mahāsattvānāṃ dharmasaṃjñā pravarteta, sa eva teṣāmātmagrāho bhavet, sattvagrāho jīvagrāhaḥ pudgalagrāho bhavet। sacedadharmasaṃjñā pravarteta, sa eva teṣāmātmagrāho bhavet, sattvagrāho jīvagrāhaḥ pudgalagrāha iti। tatkasya hetoḥ ? na khalu punaḥ subhūte bodhisattvena mahāsattvena dharma udgrahītavyo nādharmaḥ। tasmādiyaṃ tathāgatena saṃdhāya vāgbhāṣitā-kolopamaṃ dharmaparyāyamājānadbhidharmā eva prahātavyāḥ prāgevādharmā iti॥6॥
19. punaraparaṃ bhagavānāyuṣmantaṃ subhūtimetadavocat- tatkiṃ manyase subhūte, asti sa kaściddharmo yastathāgatenānuttarā samyaksaṃbodhirityabhisaṃbuddhaḥ, kaścidvā dharmastathāgatena deśitaḥ ? evamukte āyuṣmān subhūtirbhagavantametadavocat-yathāhaṃ bhagavan bhagavato bhāṣitasyārthamājānāmi, nāsti sa kaściddharmo yastathāgatena anuttarā samyaksaṃbodhirityabhisaṃbuddhaḥ, nāsti dharmo yastathāgatena deśitaḥ। tatkasya hetoḥ ? yo'sau tathāgatena dharmo'bhisaṃbuddho deśito vā, agrāhyaḥ so'nabhilapyaḥ। na sa dharmo nādharmaḥ। tatkasya hetoḥ ? asaṃskṛtaprabhāvitā hyāryapudgalāḥ॥7॥
21. bhagavānāha- tatkiṃ manyase subhūte yaḥ kaścitkulaputro vā kuladuhitā vā imaṃ trisāhasramahāsāhasraṃ lokadhātuṃ saptaratnaparipūrṇaṃ kṛtvā tathāgatebhyo'rhadbhayaḥ samyaksaṃbuddhebhyo dānaṃ dadyāt, api nu sa kulaputro vā kuladuhitā vā tatonidānaṃ bahu puṇyaskandhaṃ prasunuyāt। subhūtirāha-bahu bhagavan, bahu sugata sa kulaputro vā kuladuhitā vā tatonidānaṃ puṇyaskandhaṃ prasunuyāt। tatkasya hetoḥ ? yo'sau bhagavan puṇyaskandhastathāgatena bhāṣitaḥ, askandhaḥ sa tathāgatena bhāṣitaḥ। tasmāttathāgato bhāṣate- puṇyaskandhaḥ puṇyaskandha iti। bhagavānāha-yaśca khalu punaḥ subhūte kulaputro vā kuladuhitā va imaṃ trisāhasramahāsāhasraṃ lokadhātuṃ saptaratnaparipūrṇaṃ kṛtvā tathāgatebhyo'rhadbhyaḥ samyaksaṃbuddhebhyo dānaṃ dadyāt, yaśca ito dharmaparyāyādantaśaścatuṣpādikāmapi gāthāmudgṛhya parebhyo vistareṇa deśayet saṃprakāśayet, ayameva tatonidānaṃ bahutaraṃ puṇyaskandhaṃ prasunuyādaprameyasaṃkhyeyam। tatkasya hetoḥ ? atonirjātā hi subhūte tathāgatānāmarhatāṃ samyaksaṃbuddhānāmanuttarā samyaksaṃbodhiḥ, atonirjātāśca buddhā bhagavantaḥ। tatkasya hetoḥ ? buddhadharmā buddhadharmā iti subhūte abuddhadharmāścaiva te tathāgatena bhāṣitāḥ। tenocyante buddhadharmā iti॥8॥
23. tatkiṃ manyase subhūte api nu srotaāpannasyaivaṃ bhavati-mayā srotaāpattiphalaṃ prāptamiti? subhūtirāha-no hīdaṃ bhagavan। na srotaāpannasyaivaṃ bhavati-mayā srotaāpattiphalaṃ prāptamiti। tatkasya hetoḥ ? na hi sa bhagavan kaṃciddharmamāpannaḥ, tenocyate srotaāpanna iti। na rūpamāpanno na śabdān na gandhān na rasān na spraṣṭavyān dharmānāpannaḥ। tenocyate srotaāpanna iti। sacedbhagavan srotaāpannasyaivaṃ bhavet- mayā srotaāpattiphalaṃ prāptamiti, sa eva tasyātmagrāho bhavet, sattvagrāho jīvagrāhaḥ pudgalagrāho bhavediti॥
25. bhagavānāha- takiṃ manyase subhūte api nu sakṛdāgāmina evaṃ bhavati-mayā sakṛdāgāmiphalaṃ prāptamiti ? subhūtirāha-no hīdaṃ bhagavan। sa sakṛdāgāmina evaṃ bhavati-mayā sakṛdāgāmiphalaṃ prāptamiti। tatkasya hetoḥ ? na hi sa kaściddharmo yaḥ sakṛdāgāmitvamāpannaḥ। tenocyate sakṛdāgāmīti॥
27. bhagavānāha-tatkiṃ manyase subhūte api nu anāgāmina evaṃ bhavati-mayānāgāmiphalaṃ prāptamiti ? subhūtirāha-no hīdaṃ bhagavan। na anāgāmina evaṃ bhavati-mayā anāgāmiphalaṃ prāptamiti। tatkasya hetoḥ ? na hi sa bhagavan kaściddharmo yo'nāgāmitvamāpannaḥ। tenocyate anāgāmīti॥
29. bhagavānāha- tatkiṃ manyase subhūte api nu arhata evaṃ bhavati-mayā arhattvaṃ prāptamiti ? subhūtirāha-no hīdaṃ bhagavan। nārhata evaṃ bhavati-mayā arhattvaṃ prāptamiti। tatkasya hetoḥ ? na hi sa bhagavan kaściddharmo yo'rhannāma। tenocyate-arhanniti। sacedbhagavan arhata evaṃ bhavet-mayā arhattvaṃ prāptamiti, sa eva tasyātmagrāho bhavet, sattvagrāho jīvagrāhaḥ pudgalagrāho bhavet। tatkasya hetoḥ ? ahamasmi bhagavaṃstathāgatenārhatā samyaksaṃbuddhena araṇāvihāriṇāmagryo nirdiṣṭaḥ। ahamasmi bhagavan arhan vītarāgaḥ। na ca me bhagavannevaṃ bhavati- arhannasmyahaṃ vītarāga iti। sacenmama bhagavannevaṃ bhavet-mayā arhattvaṃ prāptamiti, na māṃ tathāgato vyākariṣyadaraṇāvihāriṇāmagryaḥ subhūtiḥ kulaputro na kvacidviharati, tenocyate araṇāvihārī araṇāvihārīti॥9॥
31. bhagavānāha-tatkiṃ manyase subhūte-asti sa kaściddharmo yastathāgatena dīpaṃkarasya tathāgatasyārhata-samyaksaṃbuddhasyāntikādudgṛhītaḥ? subhūtirāha- no hīdaṃ bhagavan। nāsti sa kaściddharmo yastathāgatena dīpaṃkarasya tathāgatasyārhataḥ samyaksaṃbuddhasyāntikādudgṛhītaḥ॥
33. bhagavānāha-yaḥ kaścitsubhūte bodhisattva evaṃ vadet-ahaṃ kṣetravyūhān niṣpādayiṣyāmīti, sa vitathaṃ vadet। tatkasya hetoḥ ? kṣetravyūhāḥ kṣetravyūhā iti subhūte avyūhāste tathāgatena bhāṣitāḥ। tenocyante kṣetravyūhā iti। tasmāttarhi subhūte bodhisattvena mahāsattvena evamapratiṣṭhitaṃ cittamutpādayitavyaṃ yanna kvacitpratiṣṭhitaṃ cittamutpādayitavyam। na rūpapratiṣṭhitaṃ cittamutpādayitavyaṃ na śabdagandharasaspraṣṭavyadharmapratiṣṭhitaṃ cittamutpādayitavyam। tadyathāpi nāma subhūte puruṣo bhavedupetakāyo mahākāyo yattasyaivaṃ rūpa ātmabhāvaḥ syāt tadyathāpi nāma sumeruḥ parvatarājaḥ। tatkiṃ manyase subhūte api nu mahān sa ātmabhāvo bhavet ? subhūtirāha-mahān sa bhagavān, mahān sugata sa ātmabhāvo bhavet। tatkasya hetoḥ ? ātmabhāva ātmabhāva iti bhagavan na bhāvaḥ sa tathāgatena bhāṣitaḥ। tenocyata ātmabhāva iti। na hi bhagavan sa bhāvo nābhāvaḥ। tenocyate ātmabhāva iti॥10॥
35. bhagavānāha- tatkiṃ manyase subhūte-yāvatyo gaṅgāyāṃ mahānadyāṃ vālukāstāvatya eva gaṅgānadyo bhaveyuḥ ? tāsu yā vālukāḥ, api nu tā bahvayo bhaveyuḥ ? subhūtirāha-tā eva tāvadbhagavan bahvayo gaṅgānadyo bhaveyuḥ, prāgeva yāstāsu gaṅgānadīṣu vālukāḥ। bhagavānāha- ārocayāmi te subhūte, prativedayāmi te। yāvatyastāsu gaṅgānadīṣu vālukā bhaveyustāvato lokadhātūn kaścideva strī vā puruṣo vā saptaratnaparipurṇaṃ kṛtvā tathāgatebhyo'rhadbhayaḥ samyaksaṃbuddhebhyo dānaṃ dadyāt, tat kiṃ manyase subhūte-api nu sā strī vā puruṣo vā tatonidānaṃ bahu puṇyaskandhaṃ prasunuyāt ? subhūtirāha-bahu bhagavan, bahu sugata strī vā puruṣo vā tatonidānaṃ puṇyaskandhaṃ prasunuyādaprameyamasaṃkhyeyam। bhagavānāha- yaśca khalu punaḥ subhūte strī vā puruṣo vā tāvato lokadhātūn saptaratnaparipūrṇaṃ kṛtvā tathāgatebhyo'rhadbhayaḥ samyaksaṃbuddhebhyo dānaṃ dadyāt, yaśca kulaputro vā kuladuhitā vā ito dharmaparyāyādantaśaścatuṣpādikāmapi gāthāmudgṛhya parebhyo deśayet saṃprakāśayet, ayameva tatonidānaṃ bahutaraṃ puṇyaskandhaṃ prasunuyādaprameyamasaṃkhyeyam॥11॥
37. api tu khalu punaḥ subhute yasmin pṛthivīpradeśe ito dharmaparyāyādantaśaścatuṣpādikāmapi gāthāmudgṛhya bhāṣyeta vā saṃprakāśyeta vā, sa pṛthivīpradeśaścaityabhūto bhavet sadevamānuṣāsurasya lokasya, kaḥ punarvādo ye imaṃ dharmaparyāyaṃ sakalasamāptaṃ dhārayiṣyanti vācayiṣyanti paryavāpsyanti, parebhyaśca vistareṇa saṃprakāśayiṣyanti। parameṇa te subhūte āścaryeṇa samanvāgatā bhaviṣyanti। tasmiṃśca subhūte pṛthivīpradeśe śāstā viharatyanyatarānyataro vā vijñagurusthānīyaḥ॥12॥
39. evamukte āyuṣmān subhūtirbhagavantametadavocat-ko nāma ayaṃ bhagavan dharmaparyāyaḥ, kathaṃ cainaṃ dhārayāmi ? evamukte bhagavānāyuṣmantaṃ subhūtimetadavocat- prajñāpāramitā nāmāyaṃ subhūte dharmaparyāyaḥ। evaṃ cainaṃ dhāraya। tatkasya hetoḥ ? yaiva subhūte prajñāpāramitā tathāgatena bhāṣitā, saiva apāramitā tathāgatena bhāṣitā। tenocyate prajñāpāramiteti॥
41. tatkiṃ manyase subhūte-api nu asti sa kaściddharmo yastathāgatena bhāṣitaḥ ? subhūtirāha-no hīdaṃ bhagavan। nāsti sa kaściddharmo yastathāgatena bhāṣitaḥ॥
43. bhagavānāha-tatkiṃ manyase subhūte-yāvat trisāhasramahāsāhasre lokadhātau pṛthivīrajaḥ kaccit, tadbahu bhavet ? subhūtirāha-bahu bhagavan, bahu sugata pṛthivīrajo bhavet। tatkasya hetoḥ ? yattadbhagavan pṛthivīrajastathāgatena bhāṣitam, arajastadbhagavaṃstathāgatena bhāṣitam। tenocyate pṛthivīraja iti। yo'pyasau lokadhātustathāgatena bhāṣitaḥ, adhātuḥ sa tathāgatena bhāṣitaḥ। tenocyate lokadhāturiti॥
45. bhagavānāha- tatkiṃ manyase subhūte dvātriṃśanmahāpuruṣalakṣaṇaistathāgato'rhan samyaksaṃbuddho draṣṭavyaḥ ? subhūtirāha-no hīdaṃ bhagavan। dvātriṃśanmahāpuruṣalakṣaṇaistathāgato'rhan samyaksaṃbuddho draṣṭavyaḥ। tatkasya hetoḥ ? yāni hi tāni bhagavan dvātriṃśanmahāpuruṣalakṣaṇāni tathāgatena bhāṣitāni, alakṣaṇāni tāni bhagavaṃstathāgatena bhāṣitāni। tenocyante dvātriṃśanmahāpuruṣalakṣaṇānīti॥
47. bhagavānāha-yaśca khalu punaḥ subhūte strī vā puruṣo vā dine dine gaṅgānadīvālukāsamānātmabhāvān parityajet, evaṃ parityajan gaṅgānadīvālukāsamān kalpāṃstānātmabhāvān parityajet, yaśca ito dharmaparyāyadantaśaścatuṣpādikāmapi gāthāmudgṛhyaparebhyo deśayet saṃprakāśayet, ayameva tatonidānaṃ bahutaraṃ puṇyaskandhaṃ prasunuyādaprameyamasaṃkhyeyam॥13॥
49. atha khalvāyuṣmān subhūtirdharmavegenāśrūṇi prāmuñcat। so'śrūṇi pramṛjya bhagavantametadavocat-āścaryaṃ bhagavan, paramāścaryaṃ sugata, yāvadayaṃ dharmaparyāyastathāgatena bhāṣito'grayānasaṃprasthitānāṃ sattvānāmarthāya, śreṣṭhayānasaṃprasthitānāmarthāya, yato me bhagavan jñānamutpannam। na mayā bhagavan jātvevaṃrūpo dharmaparyāyaḥ śrutapūrvaḥ। parameṇa te bhagavan āścaryeṇa samanvāgatā bodhisattvā bhaviṣyanti, ye iha sūtre bhāṣyamāṇe śrutvā bhūtasaṃjñāmutpādayiṣyanti। tatkasya hetoḥ ? yā caiṣā bhagavan bhūtasaṃjñā, saiva abhūtasaṃjñā। tasmāttathāgato bhāṣatebhūtasaṃjñā bhūtasaṃjñeti॥
51. na mama bhagavan āścaryaṃ yadahamimaṃ dharmaparyāyaṃ bhāṣyamāṇamavakalpayāmi adhimucye। ye'pi te bhagavan sattvā bhaviṣyantyanāgate'dhvani paścime kāle paścime samaye paścimāyāṃ pañcaśatyāṃ saddharmavipralope vartamāne, ye imaṃ bhagavan dharmaparyāyamudgrahīṣyanti dhārayiṣyanti vācayiṣyanti paryavāpsyanti, parebhyaśca vistareṇa saṃprakāśayiṣyanti, te paramāścaryeṇa samanvāgatā bhaviṣyanti। api tu khalu punarbhagavan na teṣāmātmasaṃjñā pravartiṣyate, na sattvasaṃjñā na jīvasaṃjñā na pudgalasaṃjñā pravartiṣyate, nāpi teṣāṃ kācitsaṃjñā nāsaṃjñā pravartate। tatkasya hetoḥ ? yā sā bhagavan ātmasaṃjñā, saivāsaṃjñā। yā sattvasaṃjñā jīvasaṃjñā pudgalasaṃjñā, saivāsaṃjñā। tatkasya hetoḥ ? sarvasaṃjñāpagatā hi buddha bhagavantaḥ॥
53. evamukte bhagavānāyuṣmantaṃ subhūtimetadavocat-evametat subhūte, evametat। paramāścaryasamanvāgatāste sattvā bhaviṣyanti, ye iha subhūte sūtre bhāṣyamāṇe notrasiṣyanti na saṃtrasiṣyanti na saṃtrāsamāpatsyante। tatkasya hetoḥ ? paramapāramiteyaṃ subhūte tathāgatena bhāṣitā yadutāpāramitā। yāṃ ca subhūte tathāgataḥ paramapāramitāṃ bhāṣate, tāmaparimāṇā api buddhā bhagavanto bhāṣante। tenocyante paramapāramiteti॥
55. api tu khalu punaḥ subhute yā tathāgatasya kṣāntipāramitā, saiva apāramitā। tatkasya hetoḥ ? yadā me subhūte kalirājā aṅgapratyaṅgamāṃsānyacchaitsīt, nāsīnme tasmin samaye ātmasaṃjñā vā sattvasaṃjñā vā jīvasaṃjñā vā pudgalasaṃjñā vā, nāpi me kācitsaṃjñā vā asaṃjñā vā babhūva। tatkasya hetoḥ ? sacenme subhūte tasmin samaye ātmasaṃjñā abhaviṣyat, vyāpādasaṃjñāpi me tasmin samaye'bhaviṣyat। sacetsattvasaṃjñā jīvasaṃjñā pudgalasaṃjñābhaviṣyat, vyāpādasaṃjñāpi me tasmin samaye'bhaviṣyat। tatkasya hetoḥ ? abhijānāmyahaṃ subhūte atīte'dhvani pañca jātiśatāni yadahaṃ kṣāntivādī ṛṣirabhūvam। tatrāpi me nātmasaṃjñā babhūva, na sattvasaṃjñā, na jīvasaṃjñā, na pudgalasaṃjñā babhūva। tasmāttarhi subhūte bodhisattvena mahāsattvena sarvasaṃjñā vivarjayitvā anuttarāyāṃ samyaksaṃbodhau cittamutpādayitavyam। na rūpapratiṣṭhitaṃ cittamutpādayitavyam, na śabdagandharasaspraṣṭavyadharmapratiṣṭhitaṃ cittamutpādayitavyam, na dharmapratiṣṭhitaṃ cittamutpādayitavyam, nādharmapratiṣṭhitaṃ cittamutpādayitavyam, na kvacitpratiṣṭhitaṃ cittamutpādayitavyam। tatkasya hetoḥ ? yatpratiṣṭhitaṃ tadevāpratiṣṭhitam। tasmādeva tathāgato bhāṣate-apratiṣṭhitena bodhisattvena dānaṃ dātavyam। na rūpaśabdagandharasasparśadharmapratiṣṭhitena dānaṃ dātavyam॥
57. api tu khalu punaḥ subhūte bodhisattvena evaṃrūpo dānaparityāgaḥ kartavyaḥ sarvasattvānāmarthāya। tatkasya hetoḥ ? yā caiṣā subhūte sattvasaṃjñā, saiva asaṃjñā। ya evaṃ te sarvasattvāstathāgatena bhāṣitāsta eva asattvāḥ। tatkasya hetoḥ ? bhūtavādī subhūte tathāgataḥ, satyavādī tathāvādī ananyathāvādī tathāgataḥ, na vitathavādī tathāgataḥ॥
59. api tu khalu punaḥ subhūte yastathāgatena dharmo'bhisaṃbuddho deśito nidhyātaḥ, na tatra satyaṃ na mṛṣā। tadyathāpi nāma subhūte puruṣo'ndhakārapraviṣṭo na kiṃcidapi paśyet, evaṃ vastupatito bodhisattvo draṣṭavyo yo vastupatito dānaṃ parityajati। tadyathāpi nāma subhūte cakṣuṣmān puruṣaḥ prabhātāyāṃ rātrau sūrye'bhyudgate nānavidhāni rūpāṇi paśyet, evamavastupatito bodhisattvo draṣṭavyo yo'vastupatito dānaṃ parityajati॥
61. api tu khalu punaḥ subhūte ye kulaputrā vā kuladuhitaro vā imaṃ dharmaparyāyamudgrahīṣyanti dhārayiṣyanti vācayiṣyanti paryavāpsyanti, parebhyaśca vistareṇa saṃprakāśayiṣyanti, jñātāste subhūte tathāgatena buddhajñānena, dṛṣṭāste subhūte tathāgatena buddhacakṣuṣā, buddhāste tathāgatena। sarve te subhūte sattvā aprameyamasaṃkhyeyaṃ puṇyaskandhaṃ prasaviṣyanti pratigrahīṣyanti॥14॥
63. yaśca khalu punaḥ subhūte strī vā puruṣo vā purvāhṇakālasamaye gaṅgānadīvālukāsamānātmabhāvān parityajet, evaṃ madhyāhnakālasamaye gaṅgānadīvālukāsamānātmabhāvān parityajet, sāyāhnakālasamaye gaṅgānadīvālukāsamānātmabhāvān parityajet, anena paryāyeṇa bahūni kalpakoṭiniyutaśatasahasrāṇyātmabhāvān parityajet, yaścemaṃ dharmaparyāyaṃ śrutvā na pratikṣipet, ayameva tatonidānaṃ bahutaraṃ puṇyaskandhaṃ prasunuyādaprameyamasaṃkhyeyam, kaḥ punarvādo yo likhitvā udgṛhṇīyāddhārayedvācayetparyavāpnuyāt, parebhyaśca vistareṇa saṃprakāśayet॥
65. api tu khalu punaḥ subhūte acintyo'tulyo'yaṃ dharmaparyāyaḥ। ayaṃ ca subhūte dharmaparyāyastathāgatena bhāṣito'grayānasaṃprasthitānāṃ sattvānāmarthāya, śreṣṭhayānasaṃprasthitānāṃ sattvānāmarthāya। ye imaṃ dharmaparyāyamudgrahīṣyanti dhārayiṣyanti vācayiṣyanti paryavāpsyanti, parebhyaśca vistareṇa saṃprakāśayiṣyanti, jñātāste subhūte tathāgatena buddhajñānena, dṛṣṭāste subhūte tathāgatena buddhacakṣuṣā, buddhāste tathāgatena। sarve te subhūte sattvā aprameyeṇa puṇyaskandhenāṃ samanvāgatā bhaviṣyanti। acintyenātulyenāmāpyenāparimāṇena puṇyaskandhena samanvāgatā bhaviṣyanti। sarve te subhūte sattvāḥ samāṃśena bodhiṃ dhārayiṣyanti vacayiṣyanti paryavāpsyanti। tatkasya hetoḥ ? na hi śakyaṃ subhūte ayaṃ dharmaparyāyo hīnādhimuktikaiḥ sattvaiḥ śrotum, nātmadṛṣṭikairna sattvadṛṣṭikairna jīvadṛṣṭikairna pudgaladṛṣṭikaiḥ। nābodhisattvapratijñai sattvaiḥ śakyamayaṃ dharmaparyāyaḥ śrotuṃ vā udgrahītuṃ vā dhārayituṃ vā vācayituṃ vā paryavāptuṃ vā। nedaṃ sthānaṃ vidyate॥
67. api tu khalu punaḥ subhūte yatra pṛthivīpradeśe idaṃ sūtraṃ prakaśayiṣyate, pūjanīyaḥ sa pṛthivīpradeśo bhaviṣyati sadevamānuṣāsurasya lokasya। vandanīyaḥ pradakṣiṇīyaśca sa pṛthivīpradeśo bhaviṣyati, caityabhūtaḥ sa pṛthivīpradeśo bhaviṣyati॥15॥
69. api tu ye te subhūte kulaputrā vā kuladuhitaro vā imānevaṃrūpān sūtrāntānudgrahīṣyanti dhārayiṣyanti vācayiṣyanti paryavāpsyanti, yoniśaśca manasikariṣyanti, parebhyaśca vistareṇa saṃprakāśayiṣyanti, te paribhūtā bhaviṣyanti, suparibhūtāśca bhaviṣyanti। tatkasya hetoḥ ? yāni ca teṣāṃ subhūte sattvānāṃ paurvajanmikānyaśubhāni karmāṇi kṛtānyapāyasaṃvartanīyāni, dṛṣṭa eva dharme paribhūtatayā tāni paurvajanmikānyaśubhāni karmāṇi kṣapayiṣyanti, buddhabodhiṃ cānuprāpsyanti॥
71. abhijānāmyahaṃ subhūte atīte'dhvanyasaṃkhyeyaiḥ kalpairasaṃkhyeyatarairdīpaṃkarasya tathāgatasyārhataḥ samyaksaṃbuddhasya pareṇa paratareṇa caturaśītibuddhakoṭiniyutaśatasahasrāṇyabhūvan ye mayārāgitāḥ, ārāgya na virāgitāḥ। yacca mayā subhūte te buddhā bhagavanta ārāgitāḥ, ārāgya na virāgitāḥ, yacca paścime kāle paścime samaye paścimāyāṃ pañcaśatyāṃ saddharmavipralopakāle vartamāne imānevaṃrūpān sūtrāntānudgrahīṣyanti dhārayiṣyanti vācayiṣyanti paryavāpsyanti, parebhyaśca vistareṇa saṃprakāśayiṣyanti, asya khalu punaḥ subhūte puṇyaskandhasyāntikādasau paurvakaḥ puṇyaskandhaḥ śatatamīmapi kalāṃ nopaiti, sahasratamīmapi śatasahasratamīmapi koṭimamipi koṭiśatatamīmapi koṭiśatasahasratamīmapi koṭiniyutaśatasahasratamīmapi। saṃkhyāmapi kalāmapi gaṇanāmapi upamāmapi upaniṣadamapi yāvadaupamyamapi na kṣamate॥
73. sacetpunaḥ subhūte teṣāṃ kulaputrāṇāṃ kuladuhitṝṇāṃ vā ahaṃ puṇyaskandhaṃ bhāṣeyam, yāvatte kulaputrā vā kuladuhitaro vā tasmin samaye puṇyaskandhaṃ prasaviṣyanti, pratigrahīṣyanti, unmādaṃ sattvā anuprāpnuyuścittavikṣepaṃ vā gaccheyuḥ। api tu khalu punaḥ subhūte acintyo'tulyo'yaṃ dharmaparyāyastathāgatena bhāṣitaḥ। asya acintya eva vipākaḥ pratikāṅkṣitavyaḥ॥16॥
75. atha khalvāyuṣmān subhūtirbhagavantametadavocat-kathaṃ bhagavan bodhisattvayānasaṃprasthitena sthātavyam, kathaṃ pratipattavyam, kathaṃ cittaṃ pragrahītavyam ? bhagavānāha-iha subhūte bodhisattvayānasaṃprasthitena evaṃ cittamutpādayitavyam-sarve sattvā mayā anupadhiśeṣe nirvāṇadhātau parinirvāpayitavyāḥ। evaṃ sa sattvān parinirvāpya na kaścitsattvaḥ parinirvāpito bhavati। tatkasya hetoḥ ? sacetsubhūte bodhisattvasya sattvasaṃjñā pravarteta, na sa bodhisattva iti vaktavyaḥ। jīvasaṃjñā vā yāvatpudgalasaṃjñā vā pravarteta, na sa bodhisattva iti vaktavyaḥ। tatkasya hetoḥ ? nāsti subhūte sa kaściddharmo yo bodhisattvayānasaṃprasthito nāma॥
77. tatkiṃ manyase subhūte asti sa kaściddharmo yastathāgatena dīpaṃkarasya tathāgatasyāntikādanuttarāṃ samyaksaṃbodhimabhisaṃbuddhaḥ ? evamukte āyuṣmān subhūtirbhagavantametadavocat- yathāhaṃ bhagavato bhāṣitasyārthamājānāmi, nāsti sa bhagavan kaściddharmo yastathāgatena dīpaṃkarasya tathāgatasyārhataḥ samyaksaṃbuddhasyāntikādanuttarāṃ samyaksaṃbodhimabhisaṃbuddhaḥ। evamukte bhagavānāyuṣmantaṃ subhūtimetadavocat-evametatsubhūte, evametat। nāsti subhūte sa kaściddharmo yastathāgatena dīpaṃkarasya tathāgatasyārhataḥ samyaksaṃbuddhasyāntikādanuttarāṃ samyaksaṃbodhimabhisaṃbuddhaḥ। sacetpunaḥ subhūte kaściddharmastathāgatenābhisaṃbuddho'bhaviṣyat, na māṃ dīpaṃkarastathāgato vyākariṣyat-bhaviṣyasi tvaṃ māṇava anāgate'dhvani śākyamunirnāma tathāgato'rhan samyaksaṃbuddha iti। yasmāttarhi subhūte tathāgatenārhatā samyaksaṃbuddhena nāsti sa kaściddharmo yo'nuttarāṃ samyaksaṃbodhimabhisaṃbuddhaḥ, tasmādahaṃ dīpaṃkareṇa tathāgatena vyākṛta- bhaviṣyasi tvaṃ māṇava anāgate'dhvani śākyamunirnāma tathāgato'rhan samyaksaṃbuddha। tatkasya hetoḥ ? tathāgata iti subhūte bhūtatathatāyā etadadhivacanam। tathāgata iti subhūte anutpādadharmatāyā etadadhivacanam। tathāgata iti subhūte dharmocchedasyaitadadhivacanam। tathāgata iti subhūte atyantānutpannasyaitadadhivacanam। tatkasya hetoḥ ? eṣa subhūte anutpādo yaḥ paramārthaḥ। yaḥ kaścitsubhūte evaṃ vadet-tathāgatenārhatā samyaksaṃbuddhena anuttarā samyaksaṃbodhirabhisaṃbuddheti, sa vitathaṃ vadet। abhyācakṣīta māṃ sa subhūte asatodgṛhītena। tatkasya hetoḥ- ? nāsti subhūte sa kaściddharmo yastathāgatena anuttarāṃ samyaksaṃbodhimabhisaṃbuddhaḥ। yaśca subhūte tathāgatena dharmo'bhisaṃbuddho deśito vā tatra na satyaṃ na mṛṣā। tasmāttathāgato bhāṣate-sarvadharmā buddhadharmā iti। tatkasya hetoḥ ? sarvadharmā iti subhūte adharmāstathāgatena bhāṣitāḥ। tasmāducyante sarvadharmā buddhadharmā iti॥
79. tadyathāpi nāma subhūte puruṣo bhavedupetakāyo mahākāyaḥ ? āyuṣmān subhūtirāha- yo'sau bhagavaṃstathāgatena puruṣo bhāṣita upetakāyo mahākāya iti, akāyaḥ sa bhagavaṃstathāgatena bhāṣitaḥ। tenocyate upetakāyo mahākāya iti॥
81. bhagavānāha -evametatsubhūte। yo bodhisattva evaṃ vadet-ahaṃ sattvān parinirvāpayiṣyāmiti, na sa bodhisattva iti vaktavyaḥ। tatkasya hetoḥ ? asti subhūte sa kaściddharmo yo bodhisattvo nāma ? subhūtirāha-no hīdaṃ bhagavan। nāsti sa kaściddharmo yo bodhisattvo nāma। bhagavānāha- sattvāḥ sattvā iti subhūte asattvāste tathāgatena bhāṣitāḥ, tenocyante sattvā iti। tasmāttathāgato bhāṣate-nirātmānaḥ sarvadharmā nirjīvā niṣpoṣā niṣpudgalāḥ sarvadharmā iti॥
83. yaḥ subhūte bodhisattva evaṃ vadet- ahaṃ kṣetravyūhānniṣpādayiṣyāmīti, sa vitathaṃ vadet। tatkasya hetoḥ ? kṣetravyūhāḥ kṣetravyūhā iti subhūte avyūhāste tathāgatena bhāṣitāḥ। tenocyante kṣetravyūhā iti॥
85. yaḥ subhūte bodhisattvo nirātmāno dharmā nirātmāno dharmā ityadhimucyate, tathāgatenārhatā samyaksaṃbuddhena bodhisattvo mahāsattva ityākhyātaḥ॥17॥
87. bhagavānāha-tatkiṃ manyase subhūte-saṃvidyate tathāgatasya māṃsacakṣuḥ ? subhūtirāha- evametadbhagavan, saṃvidyate tathāgatasya māṃsacakṣuḥ। bhagavānāha-tatkiṃ manyase subhūte saṃvidyate tathāgatasya divyaṃ cakṣuḥ ? subhūtirāha-evametadbhagavan, saṃvidyate tathāgatasya divyaṃ cakṣuḥ। bhagavānāha-tatkiṃ manyase subhūte saṃvidyate tathāgatasya prajñācakṣuḥ ? subhūtirāha-evametadbhagavan, saṃvidyate tathāgatasya prajñācakṣuḥ। bhagavānāha-tatkiṃ manyase subhūte saṃvidyate tathāgatasya dharmacakṣuḥ ? subhūtirāha-evametadbhagavan, saṃvidyate tathāgatasya dharmacakṣuḥ। bhagavānāha- tatkiṃ manyase subhūte saṃvidyate tathāgatasya buddhacakṣuḥ ? subhūtirāha-evametadbhagavan, saṃvidyate tathāgata buddhacakṣuḥ।
89. bhagavānāha-tatkiṃ manyase subhūte yāvantyo gaṅgāyāṃ mahānadyāṃ vālukāḥ, api nu tā vālukāstathāgatena bhāṣitāḥ ? subhūtirāha-evametadbhagavan, evametat sugata। bhāṣitāstathāgatena vālukāḥ। bhagavānāha-tatkiṃ manyase subhūte yāvatyo gaṅgāyāṃ mahānadyāṃ vālukāḥ, tāvatya eva gaṅgānadyo bhaveyuḥ, tāsu vā vālukāḥ, tāvantaśca lokadhātavo bhaveyuḥ, kaccidbahavaste lokadhātavo bhaveyuḥ ? subhūtirāha-evametadbhagavan, evametat sugata। bahavaste lokadhātavo bhaveyuḥ। bhagavānāha-yāvantaḥ subhūte teṣu lokadhātuṣu sattvāḥ, teṣāmahaṃ nānābhāvāṃ cittadhārāṃ prajānāmi। tatkasya hetoḥ ? cittadhārā cittadhāreti subhūte adhāraiṣā tathāgatena bhāṣitā, tenocyate cittadhāreti। tatkasya hetoḥ ? atītaṃ subhūte cittaṃ nopalabhyate। anāgataṃ cittaṃ nopalabhyate। pratyutpannaṃ cittaṃ nopalabhyate॥18॥
91. tatkiṃ manyase subhūte yaḥ kaścitkulaputro vā kuladuhitā vā imaṃ trisāhasramahāsāhasraṃ lokadhātuṃ saptaratnaparipūrṇaṃ kṛtvā tathāgatebhyo'rhadbhayaḥ samyaksaṃbuddhebhyo dānaṃ dadyāt, api nu sa kulaputro vā kuladuhitā vā tatonidānaṃ bahu puṇyaskandhaṃ prasunuyāt ? subhūtirāha- bahu bhagavan, bahu sugata। bhagavānāha-evametatsubhūte, evametat। bahu sa kulaputro vā kuladuhitā vā tatonidānaṃ puṇyaskandhaṃ prasunuyādaprameyamasaṃkhyeyam। tatkasya hetoḥ ? puṇyaskandhaḥ puṇyaskandha iti subhūte askandhaḥ sa tathāgatena bhāṣitaḥ। tenocyate puṇyaskandha iti। sacet punaḥ subhūte puṇyaskandho'bhaviṣyat, na tathāgato'bhāṣiṣyat puṇyaskandhaḥ puṇyaskandha iti॥19॥
93. tatkiṃ manyase subhūte rūpakāyapariniṣpattyā tathāgato draṣṭavyaḥ ? subhūtirāha-no hīdaṃ bhagavan। na rūpakāyapariniṣpattyā tathāgato draṣṭavyaḥ। tatkasya hetoḥ ? rūpakāyapariniṣpattī rūpakāyapariniṣpattiriti bhagavan apariniṣpattireṣā tathāgatena bhāṣitā। tenocyate rūpakāyapariniṣpattiriti॥
95. bhagavānāha- tatkiṃ manyase subhūte lakṣaṇasaṃpadā tathāgato draṣṭavyaḥ ? subhūtirāha-no hīdaṃ bhagavān। na lakṣaṇasaṃpadā tathāgato draṣṭavyaḥ। tatkasya hetoḥ ? yaiṣā bhagavan lakṣaṇasaṃpattathāgatena bhāṣitā, alakṣaṇasaṃpadeṣā tathāgatena bhāṣitā। tenocyate lakṣaṇasaṃpaditi॥20॥
97. bhagavānāha- tatkiṃ manyase subhūte api nu tathāgatasyaivaṃ bhavati-mayā dharmo deśita iti ? subhūtirāha-no hīdaṃ bhagavan tathāgatasyaivaṃ bhavati-mayā dharmo deśita iti। bhagavānāha-yaḥ subhūte evaṃ vadet- tathāgatena dharmo deśita iti, sa vitathaṃ vadet। abhyācakṣīta māṃ sa subhūte asatodgṛhītena। tatkasya hetoḥ ? dharmadeśanā dharmadeśaneti subhūte nāsti sa kaściddharmo yo dharmadeśanā nāmopalabhyate॥
99. evamukte āyuṣmān subhūtirbhagavantametadavocat-asti bhagavan kecitsattvā bhaviṣyantyanāgate'dhvani paścime kāle paścime samaye paścimāyāṃ pañcaśatyāṃ saddharmavipralope vartamāne, ya imānevaṃrūpān dharmān śrutvā abhiśraddhāsyanti। bhagavānāha- na te subhūte sattvā nāsattvāḥ। tatkasya hetoḥ ? sattvāḥ sattvā iti subhūte sarve te subhūte asattvāstathāgatena bhāṣitāḥ। tenocyante sattvā iti॥21॥
101. tatkiṃ manyase subhūte-api nu asti sa kaściddharmaḥ, yastathāgatenānuttarāṃ samyaksaṃbodhimabhisaṃbuddhaḥ ? āyuṣmān subhūtirāha-no hīdaṃ bhagavan। nāsti sa bhagavan kaściddharmo yastathāgatenānuttarāṃ samyaksaṃbodhimabhisaṃbuddhaḥ। bhagavānāha-evametatsubhūte, evametat। aṇurapi tatra dharmo na saṃvidyate nopalabhyate। tenocyate anuttarā samyaksaṃbodhiriti॥22॥
103. api tu khalu punaḥ subhūte samaḥ sa dharmo na tatra kaścidviṣamaḥ। tenocyate anuttarā samyaksaṃbodhiriti। nirātmatvena niḥsattvatvena nirjīvatvena niṣpudgalatvena samā sā anuttarā samyaksaṃbodhiḥ sarvaiḥ kuśalairdharmairabhisaṃbudhyate। tatkasya hetoḥ ? kuśalā dharmāḥ kuśalā dharmā iti subhūte adharmāścaiva te tathāgatena bhāṣitāḥ। tenocyante kuśalā dharmā iti॥23॥
105. yaśca khalu punaḥ subhute strī vā puruṣo vā yāvantastrisāhasramahāsāhasre lokadhātau sumeravaḥ parvatarājānaḥ, tāvato rāśīn saptānāṃ ratnānāmabhisaṃhṛtya tathāgatebhyo'rhadbhayaḥ samyaksaṃbuddhebhyo dānaṃ dadyāt, yaśca kulaputro vā kuladuhitā vā itaḥ prajñāpāramitāyā dharmaparyāyādantaśaścatuṣpādikāmapi gāthāmudgṛhya parebhyo deśayet, asya subhūte puṇyaskandhasya asau paurvakaḥ puṇyaskandhaḥ śatatamīmapi kalāṃ nopaiti, yāvadupaniṣadamapi na kṣamate॥24॥
107. tatkiṃ manyase subhūte-api nu tathāgatasyaivaṃ bhavati-mayā sattvāḥ parimocitā iti? na khalu punaḥ subhūte evaṃ draṣṭavyam। tatkasya hetoḥ ? nāsti subhūte kaścitsattvo yastathāgatena parimocitaḥ। yadi punaḥ subhūte kaścitsattvo'bhaviṣyadyastathāgatena parimocitaḥ syāt, sa eva tathāgatasyātmagrāho'bhaviṣyat, sattvagrāho jīvagrāhaḥ pudgalagrāho'bhaviṣyat। ātmagrāha iti subhūte agrāha eṣa tathāgatena bhāṣitaḥ। sa ca bālapṛthagjanairudgṛhītaḥ। bālapṛthagjanā iti subhūte ajanā eva te tathāgatena bhāṣitāḥ। tenocyante bālapṛthagjanā iti॥25॥
109. tatkiṃ manyase subhūte-lakṣaṇasaṃpadā tathāgato draṣṭavyaḥ ? subhūtirāha-no hīdaṃ bhagavan। yathāhaṃ bhagavato bhāṣitasyārthamājānāmi, na lakṣaṇasaṃpadā tathāgato draṣṭavyaḥ। bhagavānāha-sādhu sādhu subhūte, evametatsubhūte, evametadyathā vadasi। na lakṣaṇasaṃpadā tathāgato draṣṭavyaḥ। tatkasya hetoḥ ? sacetpunaḥ subhūte lakṣaṇasaṃpadā tathāgato draṣṭavyo'bhaviṣyat, rājāpi cakravartī tathāgato'bhaviṣyat। tasmānna lakṣaṇasaṃpadā tathāgato draṣṭavyaḥ। āyuṣmān subhutirbhagavantametadavocat-yathāhaṃ bhagavato bhāṣitasyārthamājānāmi, na lakṣaṇasaṃpadā tathāgato draṣṭavyaḥ॥
111. atha khalu bhagavāṃstasyāṃ velāyāmime gāthe abhāṣata-
113. ye māṃ rūpeṇa cādrākṣurye māṃ ghoṣeṇa cānvaguḥ।
115. mithyāprahāṇaprasṛtā na māṃ drakṣyanti te janāḥ॥1॥
117. dharmato buddho draṣṭavyo dharmakāyā hi nāyakāḥ।
119. dharmatā ca na vijñeyā na sā śakyā vijānitum॥2॥26॥
121. tatkiṃ manyase subhūte lakṣaṇasaṃpadā tathāgatena anuttarā samyaksaṃbodhirabhisaṃbuddhā ? na khalu punaste subhūte evaṃ draṣṭavyam। tatkasya hetoḥ ? na hi subhūte lakṣaṇasaṃpadā tathāgatena anuttarā samyaksaṃbodhirabhisaṃbuddhā syāt। na khalu punaste subhūte kaścidevaṃ vadet-bodhisattvayānasaṃprasthitaiḥ kasyaciddharmasya vināśaḥ prajñaptaḥ ucchedo veti। na khalu punaste subhūte evaṃ draṣṭavyam। tatkasya hetoḥ ? na bodhisattvayānasaṃprasthitaiḥ kasyaciddharmasya vināśaḥ prajñapto nocchedaḥ॥27॥
123. yaśca khalu punaḥ subhūte kulaputro vā kuladuhitā vā gaṅgānadīvālukāsamāṁllokadhātūn saptaratnaparipūrṇaṃ kṛtvā tathāgatebhyo'rhadbhayaḥ samyaksaṃbuddhebhyo dānaṃ dadyāt, yaśca bodhisattvo nirātmakeṣvanutpattikeṣu dharmeṣu kṣāntiṃ pratilabhate, ayameva tatonidānaṃ bahutaraṃ puṇyaskandhaṃ prasavedaprameyamasaṃkhyeyam। na khalu punaḥ subhūte bodhisattvena mahāsattvena puṇyaskandhaḥ parigrahītavyaḥ। āyuṣmān subhūtirāha- nanu bhagavan bodhisattvena puṇyaskandhaḥ parigrahītavyaḥ ? bhagavānāha-parigrahītavyaḥ subhūte no grahītavyaḥ। tenocyate parigrahītavya iti॥28॥
125. api tu khalu punaḥ subhūte yaḥ kaścidevaṃ vadet-tathāgato gacchati vā āgacchati vā tiṣṭhati vā niṣīdati vā, śayyāṃ vā kalpayati, na me subhūte (sa) bhāṣitasyārthamājānāti। tatkasya hetoḥ ? tathāgata iti subhūte ucyate na kvacidgato na kutaścidāgataḥ। tenocyate tathāgato'rhan samyaksaṃbuddha iti॥29॥
127. yaśca khalu punaḥ subhūte kulaputro vā kuladuhitā vā yāvanti trisāhasramahāsāhasre lokadhātau pṛthivīrajāṃsi, tāvatāṃ lokadhātūnāmevaṃrūpaṃ maṣiṃ kuryāt yāvadevamasaṃkhyeyena vīryeṇa tadyathāpi nāma paramāṇusaṃcayaḥ, tatkiṃ manyase subhūte-api nu bahuḥ sa paramāṇusaṃcayo bhavet ? subhūtirāha-evametadbhagavan, evametatsugata। bahuḥ sa paramāṇusaṃcayo bhavet। tatkasya hetoḥ ? sacedbhagavan bahuḥ paramāṇusaṃcayo'bhaviṣyat, na bhagavānavakṣyat-paramāṇusaṃcaya iti। tatkasya hetoḥ ? yo'sau bhagavan paramāṇusaṃcayastathāgatena bhāṣitaḥ, asaṃcayaḥ sa tathāgatena bhāṣitaḥ। tenocyate paramāṇusaṃcaya iti। yaśca tathāgatena bhāṣitastrisāhasramahāsāhasro lokadhāturiti, adhātuḥ sa tathāgatena bhāṣitaḥ। tenocyate trisāhasramahāsāhasro lokadhāturiti। tatkasya hetoḥ ? sacedbhagavan lokadhāturabhaviṣyat, sa eva piṇḍagrāho'bhaviṣyat। yaścaiva piṇḍagrāhastathāgatena bhāṣitaḥ, agrāhaḥ sa tathāgatena bhāṣitaḥ। tenocyate piṇḍagrāha iti। bhagavānāha- piṇḍagrāhaścaiva subhūte avyavahāro'nabhilāpyaḥ। na sa dharmo nādharmaḥ। sa ca bālapṛthagjanairudgṛhītaḥ॥30॥
129. tatkasya hetoḥ ? yo hi kaścitsubhūte evaṃ vadet-ātmadṛṣṭistathāgatena bhāṣitā, sattvadṛṣṭirjīvadṛṣṭiḥ pudgaladṛṣṭistathāgatena bhāṣitā, api nu sa subhūte samyagvadamāno vadet ? subhūtirāha-no hīdaṃ bhagavan, no hīdaṃ sugata, na samyagvadamāno vadet। tatkasya hetoḥ ? yā sā bhagavan ātmadṛṣṭistathāgatena bhāṣitā, adṛṣṭiḥ sā tathāgatena bhāṣitā। tenocyate ātmadṛṣṭiriti॥
131. bhagavānāha-evaṃ hi subhūte bodhisattvayānasaṃprasthitena sarvadharmā jñātavyā draṣṭavyā adhimoktavyāḥ। tathāca jñātavyā draṣṭavyā adhimoktavyāḥ, yathā na dharmasaṃjñāyāmapi pratyupatiṣṭhennādharmasaṃjñāyām। tatkasya hetoḥ ? dharmasaṃjñā dharmasaṃjñeti subhūte asaṃjñaiṣā tathāgatena bhāṣitā। tenocyate dharmasaṃjñeti॥31॥
133. yaśca khalu punaḥ subhūte bodhisattvo mahāsattvo'prameyānasaṃkhyeyāṃllokadhātūn saptaratnaparipūrṇaṃ kṛtvā tathāgatebhyo'rhadbhayaḥ samyaksaṃbuddhebhyo dānaṃ dadyāt, yaśca kulaputro vā kuladuhitā vā itaḥ prajñāpāramitāyā dharmaparyāyādantaśaścatuṣpādikāmapi gāthāmudgṛhya dhārayeddeśayedvācayet paryavāpnuyāt, parebhyaśca vistareṇa saṃprakāśayet, ayameva tatonidānaṃ bahutaraṃ puṇyaskandhaṃ prasunuyādaprameyamasaṃkhyeyam। kathaṃ ca saṃprakāśayet ? tadyathākāśe-
135. tārakā timiraṃ dīpo māyāvaśyāya budbudam।
137. svapnaṃ ca vidyudabhraṃ ca evaṃ draṣṭavya saṃskṛtam॥
139. tathā prakāśayet, tenocyate saṃprakāśayediti॥
141. idamavocadbhagavān āttamanāḥ। sthavirasubhūtiste ca bhikṣubhikṣuṇyupāsakopāsikāste ca bodhisattvāḥ sadevamānuṣāsuragandharvaśca loko bhagavato bhāṣitamabhyanandanniti॥32॥
143. ॥āryavajracchedikā bhagavatī prajñāpāramitā samāptā॥

ไทย-ทั่วไป(แบบปรับรูป)

1. วัชรัจเฉทิกา นามะ ตริศะติกา ปรัชญาปาระมิตาฯ
3. ๚นะโม ภะคะวัตยา อารยะปรัชญาปาระมิตาไย๚
5. เอวัม มะยา ศรุตัมฯ เอกัสมิน สะมะเย ภะคะวาน ศราวัสตยาม วิหะระติ สมะ เชตะวะเน'นาถะปิณฑะทัสยาราเม มะหะตา ภิกษุสังเฆนะ สารถัม ตระโยทะศะภิรภิกษุศะไตห์ สัมพะหุไลศจะ โพธิสัตตไวรมะหาสัตตไวห์ฯ อะถะ ขะลุ ภะคะวาน ปูรวาหณะกาละสะมะเย นิวาสยะ ปาตระจีวะระมาทายะ ศราวัสตีม มะหานะคะรีม ปิณฑายะ ปราวิกษัตฯ อะถะ ขะลุ ภะคะวาน ศราวัสตีม มะหานะคะรีม ปิณฑายะ จะริตวา กฤตะภักตะกฤตยะห์ ปัศจาทภักตะปิณฑะปาตะประติกรานตะห์ ปาตระจีวะรัม ประติศามยะ ปาเทา ปรักษาลยะ นยะษีทัตปรัชญัปตะ เอวาสะเน ปรรยังกะมาภุชยะ ฤชุม กายัม ประณิธายะ ประติมุขีม สมฤติมุปัสถาปยะฯ อะถะ ขะลุ สัมพะหุลา ภิกษะโว เยนะ ภะคะวามสเตโนปะสังกรามันฯ อุปะสังกรัมยะ ภะคะวะตะห์ ปาเทา ศิโรภิระภิวันทยะ ภะคะวันตัม ตริษประทักษิณีกฤตยะ เอกานเต นยะษีทัน๚๑๚
7. เตนะ ขะลุ ปุนะห์ สะมะเยนายุษมาน สุภุติสตัสยาเมวะ ปรรษะทิ สันนิปะติโต'ภูตสันนิษัณณะห์ฯ อะถะ ขัลวายุษมาน สุภูติรุตถายาสะนาเทกามสะมุตตะราสังคัม กฤตวา ทักษิณัม ชานุมัณฑะลัม ปฤถิวยาม ประติษฐาปยะ เยนะ ภะคะวามสเตนาญชะลิม ประณัมยะ ภะคะวันตะเมตะทะโวจัต- อาศจรรยัม ภะคะวัน, ปะระมาศจรรยัม สุคะตะ, ยาวะเทวะ ตะถาคะเตนารหะตา สัมยักสัมพุทเธนะ โพธิสัตตวา มะหาสัตตวา อะนุปะริคฤหีตาห์ ปะระเมณานุคระเหณะฯ อาศจรรยัม ภะคะวัน ยาวะเทวะ ตะถาคะเตนารหะตา สัมยักสัมพุทเธนะ โพธิสัตตวา มะหาสัตตวาห์ ปะรีนทิตาห์ ปะระมะยา ปะรีนทะนะยาฯ ตัตกะถัม ภะคะวัน โพธิสัตตวะยานะสัมปรัสถิเตนะ กุละปุเตรณะ วา กุละทุหิตรา วา สถาตะวยัม กะถัม ประติปัตตะวยัม กะถัม จิตตัม ประคระหีตะวยัม ?
9. เอวะมุกเต ภะคะวานายุษมันตัม สุภูติเมตะทะโวจัต- สาธุ สาธุ สุภูเต, เอวะเมตัตสุภูเต, เอวะเมตัทยะถา วะทะสิฯ อะนุปะริคฤหีตาสตะถาคะเตนะ โพธิสัตตวา มะหาสัตตวาห์ ปะระเมณานุคระเหณะฯ ปะรีนทิตาสตะถาคะเตนะ โพธิสัตตวา มะหาสัตตวาห์ ปะระมะยา ปะรีนทะนะยาฯ เตนะ หิ สุภูเต ศฤณุ, สาธุ จะ สุษฐุ จะ มะนะสิ กุรุ, ภาษิษเย'หัม เต-ยะถา โพธิสัตตวะยานะสัมปรัสถิเตนะ สถาตะวยัม ยะถา ประติปัตตะวยัม ยะถา จิตตัม ประคระหีตะวยัมฯ เอวัม ภะคะวัน อิตยายุษยาน สุภูติรภะคะวะตะห์ ปรัตยะเศราษีต๚๒๚
11. ภะคะวานัสไยตะทะโวจัต-อิหะ สุภูเต โพธิสัตตวะยานะสัมปรัสถิเตไนวะ จิตตะมุตปาทะยิตะวยัม-ยาวันตะห์ สุภูเต สัตตวาห์ สัตตวะธาเตา สัตตวะสังคระเหณะ สังคฤหีตา อัณฑะชา วา ชะรายุชา วา สัมสเวทะชา วา เอาปะปาทุกา วา รูปิโณ วา อะรูปิโณ วา สัญชญิโน วา อะสัญชญิโน วา ไนวะสัญชญิโน นาสัญชญิโน วา, ยาวาน กัศจิตสัตตวะธาตุห์ ปรัชญัปยะมานะห์ ปรัชญัปยะเต, เต จะ มะยา สรรเว'นุปะธิเศเษ นิรวาณะธาเตา ปะรินิรวาปะยิตะวยาห์ฯ เอวะมะปะริมาณานะปิ สัตตวาน ปะรินิรวาปยะ นะ กัศจิตสัตตวะห์ ปะรินิรวาปิโต ภะวะติฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? สะเจตสุภูเต โพธิสัตตวัสยะ สัตตวะสัญชญา ประวรรเตตะ, นะ สะ โพธิสัตตวะ อิติ วักตะวยะห์ฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? นะ สะ สุภูเต โพธิสัตตโว วักตะวโย ยัสยะ สัตตวะสัญชญา ประวรรเตตะ, ชีวะสัญชญา วา ปุทคะละสัญชญา วะ ประวรรเตตะ๚๓๚
13. อะปิ ตุ ขะลุ ปุนะห์ สุภุเต นะ โพธิสัตตเวนะ วัสตุประติษฐิเตนะ ทานัม ทาตะวยัม, นะ กวะจิตประติษฐิเตนะ ทานัม ทาตะวยัมฯ นะ รูปะประติษฐิเตนะ ทานัม ทาตะวยัมฯ นะ ศัพทะคันธะระสัสปรัษฏะวยะธรรเมษุ ประติษฐิเตนะ ทานัม ทาตะวยัมฯ เอวัม หิ สูภูเต โพธิสัตตเวนะ มะหาสัตตเวนะ ทานัม ทาตะวยัม ยะถา นะ นิมิตตะสัญชญายามะปิ ประติติษเฐตฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? ยะห์ สุภูเต โพธิสัตตโว'ประติษฐิโต ทานัม ทะทาติ, ตัสยะ สุภูเต ปุณยัสกันธัสยะ นะ สุกะรัม ประมาณามุทคระหีตุมฯ ตัตกิม มันยะเส สุภูเต สุกะรัม ปูรวัสยาม ทิศิ อากาศัสยะ ประมาณะมุทคระหีตุม ? สุภูติราหะ-โน หีทัม ภะคะวันฯ ภะคะวานาหะ- เอวัม ทักษิณะปัศจิโมตตะราสุ อะธะ อูรธวัม ทิควิทิกษุ สะมันตาททะศะสุ ทิกษุ สุกะระมากาศัสยะ ประมาณะมุทคระหีตุม ? สุภูติราหะ-โน หีทัม ภะคะวันฯ ภะคะวานาหะ-เอวะเมวะ สุภูเต โย โพธิสัตตโว'ประติษฐิโต ทานัม ทะทาติ, ตัสยะ สุภูเต ปุณยัสกันธัสยะ นะ สุกะรัม ประมาณะมุทคระหีตุมฯ เอวัม หิ สุภูเต โพธิสัตตวะยานะสัมปรัสถิเตนะ ทานัม ทาตะวยัม ยะถา นะ นิมิตตะสัญชญายามะปิ ประติติษเฐต๚๔๚
15. ตัตกิม มันยะเส สุภูเต ลักษะณะสัมปะทา ตะถาคะโต ทรัษฏะวยะห์ ? สุภูติราหะ-โน หีทัม ภะคะวันฯ นะ ลักษะณะสัมปะทา ตะถาคะโต ทรัษฏะวยะห์ฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? ยา สา ภะคะวัน ลักษะณะสัมปัตตะถาคะเตนะ ภาษิตา ไสวาลักษะณะสัมปัตฯ เอวะมุกเต ภะคะวานายุษมันตัม สุภูติเมตะทะโวจัต ยาวัตสุภูเต ลักษะณะสัมปัต ตาวันมฤษา, ยาวะทะลักษะณะสัมปัต ตาวันนะ มฤเษติ หิ ลักษะณาลักษะณะตัสตะถาคะโต ทรัษฏะวยะห์๚๕๚
17. เอวะมุกเต อายุษมาน สุภูติรภะคะวันตะเมตะทะโวจัต- อัสติ ภะคะวันฯ เกจิตสัตตวา ภะวิษยันตยะนาคะเต'ธวะนิ ปัศจิเม กาเล ปัศจิเม สะมะเย ปัศจิมายาม ปัญจะศัตยาม สัทธรรมะวิประโลปะกาเล วรรตะมาเน, เย อิเมษเววะมรูเปษุ สูตรานตะปะเทษุ ภาษยะมาเณษุ ภูตะสัญชญามุตปาทะยิษยันติฯ อะปิ ตุ ขะลุ ปุนะห์ สุภูเต ภะวิษยันตยะนาคะเต'ธวะนิ โพธิสัตตวา มะหาสัตตวาห์ ปัศจิเม กาเล ปัศจิเม สะมะเย ปัศจิมายาม ปัญจะศัตยาม สัทธรรมะวิประโลเป วรรตะมาเน คุณะวันตะห์ ศีละวันตะห์ ปรัชญาวันตัศจะ ภะวิษยันติ, เย อิเมษเววะมรูเปษุ สูตรานตะปะเทษุ ภาษยะมาเณษุ ภูตะสัญชญามุตปาทะยิษยันติฯ นะ ขะลุ ปุนัสเต สุภูเต โพธิสัตตวา มะหาสัตตวา เอกะพุทธะปรรยุปาสิตา ภะวิษยันติ, ไนกะพุทธาวะโรปิตะกุศะละมูลา ภะวิษยันติฯ อะปิ ตุ ขะลุ ปุนะห์ สุภูเต อะเนกะพุทธะศะตะสะหะสระปรรยุปาสิตา อะเนกะพุทธะศะตะสะหะสราวะโรปิตะกุศะละมูลาสเต โพธิสัตตวา มะหาสัตตวา ภะวิษยันติ, เย อิเมษเววะมรูเปษุ สูตรานตะปะเทษุ ภาษยะมาเณษุ เอกะจิตตะประสาทะมะปิ ประติลัปสยันเตฯ ชญาตาสเต สุภูเต ตะถาคะเตนะ พุทธัชญาเนนะ, ทฤษฏาสเต สุภูเต ตะถาคะเตนะ พุทธะจักษุษา, พุทธาสเต สุภูเต ตะถาคะเตนะฯ สรรเว เต สุภูเต อะประเมยะมะสังขเยยัม ปุณยัสกันธัม ประสะวิษยันติ ประติคระหีษยันติฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? นะ หิ สุภูเต เตษาม โพธิสัตตวานาม มะหาสัตตวานามาตมะสัญชญา ประวรรตะเต, นะ สัตตวะสัญชญา, นะ ชีวะสัญชญา, นะ ปุทคะละสัญชญา ประวรรตะเตฯ นาปิ เตษาม สุภูเต โพธิสัตตวานาม มะหาสัตตวานาม ธรรมะสัญชญา ประวรรตะเตฯ เอวัม นาธรรมะสัญชญาฯ นาปิ เตษาม สุภูเต สัญชญา นาสัญชญา ประวรรตะเตฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? สะเจตสุภูเต เตษาม โพธิสัตตวานาม มะหาสัตตวานาม ธรรมะสัญชญา ประวรรเตตะ, สะ เอวะ เตษามาตมะคราโห ภะเวต, สัตตวะคราโห ชีวะคราหะห์ ปุทคะละคราโห ภะเวตฯ สะเจทะธรรมะสัญชญา ประวรรเตตะ, สะ เอวะ เตษามาตมะคราโห ภะเวต, สัตตวะคราโห ชีวะคราหะห์ ปุทคะละคราหะ อิติฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? นะ ขะลุ ปุนะห์ สุภูเต โพธิสัตตเวนะ มะหาสัตตเวนะ ธรรมะ อุทคระหีตะวโย นาธรรมะห์ฯ ตัสมาทิยัม ตะถาคะเตนะ สันธายะ วาคภาษิตา-โกโลปะมัม ธรรมะปรรยายะมาชานัทภิธรรมา เอวะ ประหาตะวยาห์ ปราเควาธรรมา อิติ๚๖๚
19. ปุนะระปะรัม ภะคะวานายุษมันตัม สุภูติเมตะทะโวจัต- ตัตกิม มันยะเส สุภูเต, อัสติ สะ กัศจิทธรรโม ยัสตะถาคะเตนานุตตะรา สัมยักสัมโพธิริตยะภิสัมพุทธะห์, กัศจิทวา ธรรมัสตะถาคะเตนะ เทศิตะห์ ? เอวะมุกเต อายุษมาน สุภูติรภะคะวันตะเมตะทะโวจัต-ยะถาหัม ภะคะวัน ภะคะวะโต ภาษิตัสยารถะมาชานามิ, นาสติ สะ กัศจิทธรรโม ยัสตะถาคะเตนะ อะนุตตะรา สัมยักสัมโพธิริตยะภิสัมพุทธะห์, นาสติ ธรรโม ยัสตะถาคะเตนะ เทศิตะห์ฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? โย'เสา ตะถาคะเตนะ ธรรโม'ภิสัมพุทโธ เทศิโต วา, อะคราหยะห์ โส'นะภิลัปยะห์ฯ นะ สะ ธรรโม นาธรรมะห์ฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? อะสัมสกฤตะประภาวิตา หยารยะปุทคะลาห์๚๗๚
21. ภะคะวานาหะ- ตัตกิม มันยะเส สุภูเต ยะห์ กัศจิตกุละปุโตร วา กุละทุหิตา วา อิมัม ตริสาหะสระมะหาสาหะสรัม โลกะธาตุม สัปตะรัตนะปะริปูรณัม กฤตวา ตะถาคะเตภโย'รหัทภะยะห์ สัมยักสัมพุทเธภโย ทานัม ทัทยาต, อะปิ นุ สะ กุละปุโตร วา กุละทุหิตา วา ตะโตนิทานัม พะหุ ปุณยัสกันธัม ประสุนุยาตฯ สุภูติราหะ-พะหุ ภะคะวัน, พะหุ สุคะตะ สะ กุละปุโตร วา กุละทุหิตา วา ตะโตนิทานัม ปุณยัสกันธัม ประสุนุยาตฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? โย'เสา ภะคะวัน ปุณยัสกันธัสตะถาคะเตนะ ภาษิตะห์, อัสกันธะห์ สะ ตะถาคะเตนะ ภาษิตะห์ฯ ตัสมาตตะถาคะโต ภาษะเต- ปุณยัสกันธะห์ ปุณยัสกันธะ อิติฯ ภะคะวานาหะ-ยัศจะ ขะลุ ปุนะห์ สุภูเต กุละปุโตร วา กุละทุหิตา วะ อิมัม ตริสาหะสระมะหาสาหะสรัม โลกะธาตุม สัปตะรัตนะปะริปูรณัม กฤตวา ตะถาคะเตภโย'รหัทภยะห์ สัมยักสัมพุทเธภโย ทานัม ทัทยาต, ยัศจะ อิโต ธรรมะปรรยายาทันตะศัศจะตุษปาทิกามะปิ คาถามุทคฤหยะ ปะเรภโย วิสตะเรณะ เทศะเยต สัมประกาศะเยต, อะยะเมวะ ตะโตนิทานัม พะหุตะรัม ปุณยัสกันธัม ประสุนุยาทะประเมยะสังขเยยัมฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? อะโตนิรชาตา หิ สุภูเต ตะถาคะตานามรรหะตาม สัมยักสัมพุทธานามะนุตตะรา สัมยักสัมโพธิห์, อะโตนิรชาตาศจะ พุทธา ภะคะวันตะห์ฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? พุทธะธรรมา พุทธะธรรมา อิติ สุภูเต อะพุทธะธรรมาศไจวะ เต ตะถาคะเตนะ ภาษิตาห์ฯ เตโนจยันเต พุทธะธรรมา อิติ๚๘๚
23. ตัตกิม มันยะเส สุภูเต อะปิ นุ โสรตะอาปันนัสไยวัม ภะวะติ-มะยา โสรตะอาปัตติผะลัม ปราปตะมิติ? สุภูติราหะ-โน หีทัม ภะคะวันฯ นะ โสรตะอาปันนัสไยวัม ภะวะติ-มะยา โสรตะอาปัตติผะลัม ปราปตะมิติฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? นะ หิ สะ ภะคะวัน กัญจิทธรรมะมาปันนะห์, เตโนจยะเต โสรตะอาปันนะ อิติฯ นะ รูปะมาปันโน นะ ศัพทาน นะ คันธาน นะ ระสาน นะ สปรัษฏะวยาน ธรรมานาปันนะห์ฯ เตโนจยะเต โสรตะอาปันนะ อิติฯ สะเจทภะคะวัน โสรตะอาปันนัสไยวัม ภะเวต- มะยา โสรตะอาปัตติผะลัม ปราปตะมิติ, สะ เอวะ ตัสยาตมะคราโห ภะเวต, สัตตวะคราโห ชีวะคราหะห์ ปุทคะละคราโห ภะเวทิติ๚
25. ภะคะวานาหะ- ตะกิม มันยะเส สุภูเต อะปิ นุ สะกฤทาคามินะ เอวัม ภะวะติ-มะยา สะกฤทาคามิผะลัม ปราปตะมิติ ? สุภูติราหะ-โน หีทัม ภะคะวันฯ สะ สะกฤทาคามินะ เอวัม ภะวะติ-มะยา สะกฤทาคามิผะลัม ปราปตะมิติฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? นะ หิ สะ กัศจิทธรรโม ยะห์ สะกฤทาคามิตวะมาปันนะห์ฯ เตโนจยะเต สะกฤทาคามีติ๚
27. ภะคะวานาหะ-ตัตกิม มันยะเส สุภูเต อะปิ นุ อะนาคามินะ เอวัม ภะวะติ-มะยานาคามิผะลัม ปราปตะมิติ ? สุภูติราหะ-โน หีทัม ภะคะวันฯ นะ อะนาคามินะ เอวัม ภะวะติ-มะยา อะนาคามิผะลัม ปราปตะมิติฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? นะ หิ สะ ภะคะวัน กัศจิทธรรโม โย'นาคามิตวะมาปันนะห์ฯ เตโนจยะเต อะนาคามีติ๚
29. ภะคะวานาหะ- ตัตกิม มันยะเส สุภูเต อะปิ นุ อรรหะตะ เอวัม ภะวะติ-มะยา อรรหัตตวัม ปราปตะมิติ ? สุภูติราหะ-โน หีทัม ภะคะวันฯ นารหะตะ เอวัม ภะวะติ-มะยา อรรหัตตวัม ปราปตะมิติฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? นะ หิ สะ ภะคะวัน กัศจิทธรรโม โย'รหันนามะฯ เตโนจยะเต-อรรหันนิติฯ สะเจทภะคะวัน อรรหะตะ เอวัม ภะเวต-มะยา อรรหัตตวัม ปราปตะมิติ, สะ เอวะ ตัสยาตมะคราโห ภะเวต, สัตตวะคราโห ชีวะคราหะห์ ปุทคะละคราโห ภะเวตฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? อะหะมัสมิ ภะคะวัมสตะถาคะเตนารหะตา สัมยักสัมพุทเธนะ อะระณาวิหาริณามะครโย นิรทิษฏะห์ฯ อะหะมัสมิ ภะคะวัน อรรหัน วีตะราคะห์ฯ นะ จะ เม ภะคะวันเนวัม ภะวะติ- อรรหันนัสมยะหัม วีตะราคะ อิติฯ สะเจนมะมะ ภะคะวันเนวัม ภะเวต-มะยา อรรหัตตวัม ปราปตะมิติ, นะ มาม ตะถาคะโต วยากะริษยะทะระณาวิหาริณามะครยะห์ สุภูติห์ กุละปุโตร นะ กวะจิทวิหะระติ, เตโนจยะเต อะระณาวิหารี อะระณาวิหารีติ๚๙๚
31. ภะคะวานาหะ-ตัตกิม มันยะเส สุภูเต-อัสติ สะ กัศจิทธรรโม ยัสตะถาคะเตนะ ทีปังกะรัสยะ ตะถาคะตัสยารหะตะ-สัมยักสัมพุทธัสยานติกาทุทคฤหีตะห์? สุภูติราหะ- โน หีทัม ภะคะวันฯ นาสติ สะ กัศจิทธรรโม ยัสตะถาคะเตนะ ทีปังกะรัสยะ ตะถาคะตัสยารหะตะห์ สัมยักสัมพุทธัสยานติกาทุทคฤหีตะห์๚
33. ภะคะวานาหะ-ยะห์ กัศจิตสุภูเต โพธิสัตตวะ เอวัม วะเทต-อะหัม กเษตระวยูหาน นิษปาทะยิษยามีติ, สะ วิตะถัม วะเทตฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? กเษตระวยูหาห์ กเษตระวยูหา อิติ สุภูเต อะวยูหาสเต ตะถาคะเตนะ ภาษิตาห์ฯ เตโนจยันเต กเษตระวยูหา อิติฯ ตัสมาตตรรหิ สุภูเต โพธิสัตตเวนะ มะหาสัตตเวนะ เอวะมะประติษฐิตัม จิตตะมุตปาทะยิตะวยัม ยันนะ กวะจิตประติษฐิตัม จิตตะมุตปาทะยิตะวยัมฯ นะ รูปะประติษฐิตัม จิตตะมุตปาทะยิตะวยัม นะ ศัพทะคันธะระสัสปรัษฏะวยะธรรมะประติษฐิตัม จิตตะมุตปาทะยิตะวยัมฯ ตัทยะถาปิ นามะ สุภูเต ปุรุโษ ภะเวทุเปตะกาโย มะหากาโย ยัตตัสไยวัม รูปะ อาตมะภาวะห์ สยาต ตัทยะถาปิ นามะ สุเมรุห์ ปรรวะตะราชะห์ฯ ตัตกิม มันยะเส สุภูเต อะปิ นุ มะหาน สะ อาตมะภาโว ภะเวต ? สุภูติราหะ-มะหาน สะ ภะคะวาน, มะหาน สุคะตะ สะ อาตมะภาโว ภะเวตฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? อาตมะภาวะ อาตมะภาวะ อิติ ภะคะวัน นะ ภาวะห์ สะ ตะถาคะเตนะ ภาษิตะห์ฯ เตโนจยะตะ อาตมะภาวะ อิติฯ นะ หิ ภะคะวัน สะ ภาโว นาภาวะห์ฯ เตโนจยะเต อาตมะภาวะ อิติ๚๑๐๚
35. ภะคะวานาหะ- ตัตกิม มันยะเส สุภูเต-ยาวัตโย คังคายาม มะหานัทยาม วาลุกาสตาวัตยะ เอวะ คังคานัทโย ภะเวยุห์ ? ตาสุ ยา วาลุกาห์, อะปิ นุ ตา พหวะโย ภะเวยุห์ ? สุภูติราหะ-ตา เอวะ ตาวัทภะคะวัน พหวะโย คังคานัทโย ภะเวยุห์, ปราเควะ ยาสตาสุ คังคานะทีษุ วาลุกาห์ฯ ภะคะวานาหะ- อาโรจะยามิ เต สุภูเต, ประติเวทะยามิ เตฯ ยาวัตยัสตาสุ คังคานะทีษุ วาลุกา ภะเวยุสตาวะโต โลกะธาตูน กัศจิเทวะ สตรี วา ปุรุโษ วา สัปตะรัตนะปะริปุรณัม กฤตวา ตะถาคะเตภโย'รหัทภะยะห์ สัมยักสัมพุทเธภโย ทานัม ทัทยาต, ตัต กิม มันยะเส สุภูเต-อะปิ นุ สา สตรี วา ปุรุโษ วา ตะโตนิทานัม พะหุ ปุณยัสกันธัม ประสุนุยาต ? สุภูติราหะ-พะหุ ภะคะวัน, พะหุ สุคะตะ สตรี วา ปุรุโษ วา ตะโตนิทานัม ปุณยัสกันธัม ประสุนุยาทะประเมยะมะสังขเยยัมฯ ภะคะวานาหะ- ยัศจะ ขะลุ ปุนะห์ สุภูเต สตรี วา ปุรุโษ วา ตาวะโต โลกะธาตูน สัปตะรัตนะปะริปูรณัม กฤตวา ตะถาคะเตภโย'รหัทภะยะห์ สัมยักสัมพุทเธภโย ทานัม ทัทยาต, ยัศจะ กุละปุโตร วา กุละทุหิตา วา อิโต ธรรมะปรรยายาทันตะศัศจะตุษปาทิกามะปิ คาถามุทคฤหยะ ปะเรภโย เทศะเยต สัมประกาศะเยต, อะยะเมวะ ตะโตนิทานัม พะหุตะรัม ปุณยัสกันธัม ประสุนุยาทะประเมยะมะสังขเยยัม๚๑๑๚
37. อะปิ ตุ ขะลุ ปุนะห์ สุภุเต ยัสมิน ปฤถิวีประเทเศ อิโต ธรรมะปรรยายาทันตะศัศจะตุษปาทิกามะปิ คาถามุทคฤหยะ ภาษเยตะ วา สัมประกาศเยตะ วา, สะ ปฤถิวีประเทศัศไจตยะภูโต ภะเวต สะเทวะมานุษาสุรัสยะ โลกัสยะ, กะห์ ปุนรรวาโท เย อิมัม ธรรมะปรรยายัม สะกะละสะมาปตัม ธาระยิษยันติ วาจะยิษยันติ ปรรยะวาปสยันติ, ปะเรภยัศจะ วิสตะเรณะ สัมประกาศะยิษยันติฯ ปะระเมณะ เต สุภูเต อาศจรรเยณะ สะมันวาคะตา ภะวิษยันติฯ ตัสมิมศจะ สุภูเต ปฤถิวีประเทเศ ศาสตา วิหะรัตยันยะตะรานยะตะโร วา วิชญะคุรุสถานียะห์๚๑๒๚
39. เอวะมุกเต อายุษมาน สุภูติรภะคะวันตะเมตะทะโวจัต-โก นามะ อะยัม ภะคะวัน ธรรมะปรรยายะห์, กะถัม ไจนัม ธาระยามิ ? เอวะมุกเต ภะคะวานายุษมันตัม สุภูติเมตะทะโวจัต- ปรัชญาปาระมิตา นามายัม สุภูเต ธรรมะปรรยายะห์ฯ เอวัม ไจนัม ธาระยะฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? ไยวะ สุภูเต ปรัชญาปาระมิตา ตะถาคะเตนะ ภาษิตา, ไสวะ อะปาระมิตา ตะถาคะเตนะ ภาษิตาฯ เตโนจยะเต ปรัชญาปาระมิเตติ๚
41. ตัตกิม มันยะเส สุภูเต-อะปิ นุ อัสติ สะ กัศจิทธรรโม ยัสตะถาคะเตนะ ภาษิตะห์ ? สุภูติราหะ-โน หีทัม ภะคะวันฯ นาสติ สะ กัศจิทธรรโม ยัสตะถาคะเตนะ ภาษิตะห์๚
43. ภะคะวานาหะ-ตัตกิม มันยะเส สุภูเต-ยาวัต ตริสาหะสระมะหาสาหะเสร โลกะธาเตา ปฤถิวีระชะห์ กัจจิต, ตัทพะหุ ภะเวต ? สุภูติราหะ-พะหุ ภะคะวัน, พะหุ สุคะตะ ปฤถิวีระโช ภะเวตฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? ยัตตัทภะคะวัน ปฤถิวีระชัสตะถาคะเตนะ ภาษิตัม, อะระชัสตัทภะคะวัมสตะถาคะเตนะ ภาษิตัมฯ เตโนจยะเต ปฤถิวีระชะ อิติฯ โย'ปยะเสา โลกะธาตุสตะถาคะเตนะ ภาษิตะห์, อะธาตุห์ สะ ตะถาคะเตนะ ภาษิตะห์ฯ เตโนจยะเต โลกะธาตุริติ๚
45. ภะคะวานาหะ- ตัตกิม มันยะเส สุภูเต ทวาตริมศันมะหาปุรุษะลักษะไณสตะถาคะโต'รหัน สัมยักสัมพุทโธ ทรัษฏะวยะห์ ? สุภูติราหะ-โน หีทัม ภะคะวันฯ ทวาตริมศันมะหาปุรุษะลักษะไณสตะถาคะโต'รหัน สัมยักสัมพุทโธ ทรัษฏะวยะห์ฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? ยานิ หิ ตานิ ภะคะวัน ทวาตริมศันมะหาปุรุษะลักษะณานิ ตะถาคะเตนะ ภาษิตานิ, อะลักษะณานิ ตานิ ภะคะวัมสตะถาคะเตนะ ภาษิตานิฯ เตโนจยันเต ทวาตริมศันมะหาปุรุษะลักษะณานีติ๚
47. ภะคะวานาหะ-ยัศจะ ขะลุ ปุนะห์ สุภูเต สตรี วา ปุรุโษ วา ทิเน ทิเน คังคานะทีวาลุกาสะมานาตมะภาวาน ปะริตยะเชต, เอวัม ปะริตยะชัน คังคานะทีวาลุกาสะมาน กัลปามสตานาตมะภาวาน ปะริตยะเชต, ยัศจะ อิโต ธรรมะปรรยายะทันตะศัศจะตุษปาทิกามะปิ คาถามุทคฤหยะปะเรภโย เทศะเยต สัมประกาศะเยต, อะยะเมวะ ตะโตนิทานัม พะหุตะรัม ปุณยัสกันธัม ประสุนุยาทะประเมยะมะสังขเยยัม๚๑๓๚
49. อะถะ ขัลวายุษมาน สุภูติรธรรมะเวเคนาศรูณิ ปรามุญจัตฯ โส'ศรูณิ ประมฤชยะ ภะคะวันตะเมตะทะโวจัต-อาศจรรยัม ภะคะวัน, ปะระมาศจรรยัม สุคะตะ, ยาวะทะยัม ธรรมะปรรยายัสตะถาคะเตนะ ภาษิโต'คระยานะสัมปรัสถิตานาม สัตตวานามรรถายะ, เศรษฐะยานะสัมปรัสถิตานามรรถายะ, ยะโต เม ภะคะวัน ชญานะมุตปันนัมฯ นะ มะยา ภะคะวัน ชาตเววะมรูโป ธรรมะปรรยายะห์ ศรุตะปูรวะห์ฯ ปะระเมณะ เต ภะคะวัน อาศจรรเยณะ สะมันวาคะตา โพธิสัตตวา ภะวิษยันติ, เย อิหะ สูเตร ภาษยะมาเณ ศรุตวา ภูตะสัญชญามุตปาทะยิษยันติฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? ยา ไจษา ภะคะวัน ภูตะสัญชญา, ไสวะ อะภูตะสัญชญาฯ ตัสมาตตะถาคะโต ภาษะเตภูตะสัญชญา ภูตะสัญชเญติ๚
51. นะ มะมะ ภะคะวัน อาศจรรยัม ยะทะหะมิมัม ธรรมะปรรยายัม ภาษยะมาณะมะวะกัลปะยามิ อะธิมุจเยฯ เย'ปิ เต ภะคะวัน สัตตวา ภะวิษยันตยะนาคะเต'ธวะนิ ปัศจิเม กาเล ปัศจิเม สะมะเย ปัศจิมายาม ปัญจะศัตยาม สัทธรรมะวิประโลเป วรรตะมาเน, เย อิมัม ภะคะวัน ธรรมะปรรยายะมุทคระหีษยันติ ธาระยิษยันติ วาจะยิษยันติ ปรรยะวาปสยันติ, ปะเรภยัศจะ วิสตะเรณะ สัมประกาศะยิษยันติ, เต ปะระมาศจรรเยณะ สะมันวาคะตา ภะวิษยันติฯ อะปิ ตุ ขะลุ ปุนรรภะคะวัน นะ เตษามาตมะสัญชญา ประวรรติษยะเต, นะ สัตตวะสัญชญา นะ ชีวะสัญชญา นะ ปุทคะละสัญชญา ประวรรติษยะเต, นาปิ เตษาม กาจิตสัญชญา นาสัญชญา ประวรรตะเตฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? ยา สา ภะคะวัน อาตมะสัญชญา, ไสวาสัญชญาฯ ยา สัตตวะสัญชญา ชีวะสัญชญา ปุทคะละสัญชญา, ไสวาสัญชญาฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? สรรวะสัญชญาปะคะตา หิ พุทธะ ภะคะวันตะห์๚
53. เอวะมุกเต ภะคะวานายุษมันตัม สุภูติเมตะทะโวจัต-เอวะเมตัต สุภูเต, เอวะเมตัตฯ ปะระมาศจรรยะสะมันวาคะตาสเต สัตตวา ภะวิษยันติ, เย อิหะ สุภูเต สูเตร ภาษยะมาเณ โนตระสิษยันติ นะ สันตระสิษยันติ นะ สันตราสะมาปัตสยันเตฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? ปะระมะปาระมิเตยัม สุภูเต ตะถาคะเตนะ ภาษิตา ยะทุตาปาระมิตาฯ ยาม จะ สุภูเต ตะถาคะตะห์ ปะระมะปาระมิตาม ภาษะเต, ตามะปะริมาณา อะปิ พุทธา ภะคะวันโต ภาษันเตฯ เตโนจยันเต ปะระมะปาระมิเตติ๚
55. อะปิ ตุ ขะลุ ปุนะห์ สุภุเต ยา ตะถาคะตัสยะ กษานติปาระมิตา, ไสวะ อะปาระมิตาฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? ยะทา เม สุภูเต กะลิราชา อังคัปรัตยังคะมามสานยัจไฉตสีต, นาสีนเม ตัสมิน สะมะเย อาตมะสัญชญา วา สัตตวะสัญชญา วา ชีวะสัญชญา วา ปุทคะละสัญชญา วา, นาปิ เม กาจิตสัญชญา วา อะสัญชญา วา พะภูวะฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? สะเจนเม สุภูเต ตัสมิน สะมะเย อาตมะสัญชญา อะภะวิษยัต, วยาปาทะสัญชญาปิ เม ตัสมิน สะมะเย'ภะวิษยัตฯ สะเจตสัตตวะสัญชญา ชีวะสัญชญา ปุทคะละสัญชญาภะวิษยัต, วยาปาทะสัญชญาปิ เม ตัสมิน สะมะเย'ภะวิษยัตฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? อะภิชานามยะหัม สุภูเต อะตีเต'ธวะนิ ปัญจะ ชาติศะตานิ ยะทะหัม กษานติวาที ฤษิระภูวัมฯ ตะตราปิ เม นาตมะสัญชญา พะภูวะ, นะ สัตตวะสัญชญา, นะ ชีวะสัญชญา, นะ ปุทคะละสัญชญา พะภูวะฯ ตัสมาตตรรหิ สุภูเต โพธิสัตตเวนะ มะหาสัตตเวนะ สรรวะสัญชญา วิวรรชะยิตวา อะนุตตะรายาม สัมยักสัมโพเธา จิตตะมุตปาทะยิตะวยัมฯ นะ รูปะประติษฐิตัม จิตตะมุตปาทะยิตะวยัม, นะ ศัพทะคันธะระสัสปรัษฏะวยะธรรมะประติษฐิตัม จิตตะมุตปาทะยิตะวยัม, นะ ธรรมะประติษฐิตัม จิตตะมุตปาทะยิตะวยัม, นาธรรมะประติษฐิตัม จิตตะมุตปาทะยิตะวยัม, นะ กวะจิตประติษฐิตัม จิตตะมุตปาทะยิตะวยัมฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? ยัตประติษฐิตัม ตะเทวาประติษฐิตัมฯ ตัสมาเทวะ ตะถาคะโต ภาษะเต-อะประติษฐิเตนะ โพธิสัตตเวนะ ทานัม ทาตะวยัมฯ นะ รูปะศัพทะคันธะระสัสปรรศะธรรมะประติษฐิเตนะ ทานัม ทาตะวยัม๚
57. อะปิ ตุ ขะลุ ปุนะห์ สุภูเต โพธิสัตตเวนะ เอวะมรูโป ทานะปะริตยาคะห์ กรรตะวยะห์ สรรวะสัตตวานามรรถายะฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? ยา ไจษา สุภูเต สัตตวะสัญชญา, ไสวะ อะสัญชญาฯ ยะ เอวัม เต สรรวะสัตตวาสตะถาคะเตนะ ภาษิตาสตะ เอวะ อะสัตตวาห์ฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? ภูตะวาที สุภูเต ตะถาคะตะห์, สัตยะวาที ตะถาวาที อะนันยะถาวาที ตะถาคะตะห์, นะ วิตะถะวาที ตะถาคะตะห์๚
59. อะปิ ตุ ขะลุ ปุนะห์ สุภูเต ยัสตะถาคะเตนะ ธรรโม'ภิสัมพุทโธ เทศิโต นิธยาตะห์, นะ ตะตระ สัตยัม นะ มฤษาฯ ตัทยะถาปิ นามะ สุภูเต ปุรุโษ'นธะการะประวิษโฏ นะ กิญจิทะปิ ปัศเยต, เอวัม วัสตุปะติโต โพธิสัตตโว ทรัษฏะวโย โย วัสตุปะติโต ทานัม ปะริตยะชะติฯ ตัทยะถาปิ นามะ สุภูเต จักษุษมาน ปุรุษะห์ ประภาตายาม ราเตรา สูรเย'ภยุทคะเต นานะวิธานิ รูปาณิ ปัศเยต, เอวะมะวัสตุปะติโต โพธิสัตตโว ทรัษฏะวโย โย'วัสตุปะติโต ทานัม ปะริตยะชะติ๚
61. อะปิ ตุ ขะลุ ปุนะห์ สุภูเต เย กุละปุตรา วา กุละทุหิตะโร วา อิมัม ธรรมะปรรยายะมุทคระหีษยันติ ธาระยิษยันติ วาจะยิษยันติ ปรรยะวาปสยันติ, ปะเรภยัศจะ วิสตะเรณะ สัมประกาศะยิษยันติ, ชญาตาสเต สุภูเต ตะถาคะเตนะ พุทธัชญาเนนะ, ทฤษฏาสเต สุภูเต ตะถาคะเตนะ พุทธะจักษุษา, พุทธาสเต ตะถาคะเตนะฯ สรรเว เต สุภูเต สัตตวา อะประเมยะมะสังขเยยัม ปุณยัสกันธัม ประสะวิษยันติ ประติคระหีษยันติ๚๑๔๚
63. ยัศจะ ขะลุ ปุนะห์ สุภูเต สตรี วา ปุรุโษ วา ปุรวาหณะกาละสะมะเย คังคานะทีวาลุกาสะมานาตมะภาวาน ปะริตยะเชต, เอวัม มัธยาหนะกาละสะมะเย คังคานะทีวาลุกาสะมานาตมะภาวาน ปะริตยะเชต, สายาหนะกาละสะมะเย คังคานะทีวาลุกาสะมานาตมะภาวาน ปะริตยะเชต, อะเนนะ ปรรยาเยณะ พะหูนิ กัลปะโกฏินิยุตะศะตะสะหัสราณยาตมะภาวาน ปะริตยะเชต, ยัศเจมัม ธรรมะปรรยายัม ศรุตวา นะ ประติกษิเปต, อะยะเมวะ ตะโตนิทานัม พะหุตะรัม ปุณยัสกันธัม ประสุนุยาทะประเมยะมะสังขเยยัม, กะห์ ปุนรรวาโท โย ลิขิตวา อุทคฤหณียาทธาระเยทวาจะเยตปรรยะวาปนุยาต, ปะเรภยัศจะ วิสตะเรณะ สัมประกาศะเยต๚
65. อะปิ ตุ ขะลุ ปุนะห์ สุภูเต อะจินตโย'ตุลโย'ยัม ธรรมะปรรยายะห์ฯ อะยัม จะ สุภูเต ธรรมะปรรยายัสตะถาคะเตนะ ภาษิโต'คระยานะสัมปรัสถิตานาม สัตตวานามรรถายะ, เศรษฐะยานะสัมปรัสถิตานาม สัตตวานามรรถายะฯ เย อิมัม ธรรมะปรรยายะมุทคระหีษยันติ ธาระยิษยันติ วาจะยิษยันติ ปรรยะวาปสยันติ, ปะเรภยัศจะ วิสตะเรณะ สัมประกาศะยิษยันติ, ชญาตาสเต สุภูเต ตะถาคะเตนะ พุทธัชญาเนนะ, ทฤษฏาสเต สุภูเต ตะถาคะเตนะ พุทธะจักษุษา, พุทธาสเต ตะถาคะเตนะฯ สรรเว เต สุภูเต สัตตวา อะประเมเยณะ ปุณยัสกันเธนาม สะมันวาคะตา ภะวิษยันติฯ อะจินตเยนาตุลเยนามาปเยนาปะริมาเณนะ ปุณยัสกันเธนะ สะมันวาคะตา ภะวิษยันติฯ สรรเว เต สุภูเต สัตตวาห์ สะมามเศนะ โพธิม ธาระยิษยันติ วะจะยิษยันติ ปรรยะวาปสยันติฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? นะ หิ ศักยัม สุภูเต อะยัม ธรรมะปรรยาโย หีนาธิมุกติไกห์ สัตตไวห์ โศรตุม, นาตมะทฤษฏิไกรนะ สัตตวะทฤษฏิไกรนะ ชีวะทฤษฏิไกรนะ ปุทคะละทฤษฏิไกห์ฯ นาโพธิสัตตวะประติชไญ สัตตไวห์ ศักยะมะยัม ธรรมะปรรยายะห์ โศรตุม วา อุทคระหีตุม วา ธาระยิตุม วา วาจะยิตุม วา ปรรยะวาปตุม วาฯ เนทัม สถานัม วิทยะเต๚
67. อะปิ ตุ ขะลุ ปุนะห์ สุภูเต ยะตระ ปฤถิวีประเทเศ อิทัม สูตรัม ประกะศะยิษยะเต, ปูชะนียะห์ สะ ปฤถิวีประเทโศ ภะวิษยะติ สะเทวะมานุษาสุรัสยะ โลกัสยะฯ วันทะนียะห์ ประทักษิณียัศจะ สะ ปฤถิวีประเทโศ ภะวิษยะติ, ไจตยะภูตะห์ สะ ปฤถิวีประเทโศ ภะวิษยะติ๚๑๕๚
69. อะปิ ตุ เย เต สุภูเต กุละปุตรา วา กุละทุหิตะโร วา อิมาเนวะมรูปาน สูตรานตานุทคระหีษยันติ ธาระยิษยันติ วาจะยิษยันติ ปรรยะวาปสยันติ, โยนิศัศจะ มะนะสิกะริษยันติ, ปะเรภยัศจะ วิสตะเรณะ สัมประกาศะยิษยันติ, เต ปะริภูตา ภะวิษยันติ, สุปะริภูตาศจะ ภะวิษยันติฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? ยานิ จะ เตษาม สุภูเต สัตตวานาม เปารวะชันมิกานยะศุภานิ กรรมาณิ กฤตานยะปายะสัมวรรตะนียานิ, ทฤษฏะ เอวะ ธรรเม ปะริภูตะตะยา ตานิ เปารวะชันมิกานยะศุภานิ กรรมาณิ กษะปะยิษยันติ, พุทธะโพธิม จานุปราปสยันติ๚
71. อะภิชานามยะหัม สุภูเต อะตีเต'ธวันยะสังขเยไยห์ กัลไประสังขเยยะตะไรรทีปังกะรัสยะ ตะถาคะตัสยารหะตะห์ สัมยักสัมพุทธัสยะ ปะเรณะ ปะระตะเรณะ จะตุระศีติพุทธะโกฏินิยุตะศะตะสะหัสราณยะภูวัน เย มะยาราคิตาห์, อาราคยะ นะ วิราคิตาห์ฯ ยัจจะ มะยา สุภูเต เต พุทธา ภะคะวันตะ อาราคิตาห์, อาราคยะ นะ วิราคิตาห์, ยัจจะ ปัศจิเม กาเล ปัศจิเม สะมะเย ปัศจิมายาม ปัญจะศัตยาม สัทธรรมะวิประโลปะกาเล วรรตะมาเน อิมาเนวะมรูปาน สูตรานตานุทคระหีษยันติ ธาระยิษยันติ วาจะยิษยันติ ปรรยะวาปสยันติ, ปะเรภยัศจะ วิสตะเรณะ สัมประกาศะยิษยันติ, อัสยะ ขะลุ ปุนะห์ สุภูเต ปุณยัสกันธัสยานติกาทะเสา เปารวะกะห์ ปุณยัสกันธะห์ ศะตะตะมีมะปิ กะลาม โนไปติ, สะหะสระตะมีมะปิ ศะตะสะหะสระตะมีมะปิ โกฏิมะมิปิ โกฏิศะตะตะมีมะปิ โกฏิศะตะสะหะสระตะมีมะปิ โกฏินิยุตะศะตะสะหะสระตะมีมะปิฯ สังขยามะปิ กะลามะปิ คะณะนามะปิ อุปะมามะปิ อุปะนิษะทะมะปิ ยาวะเทาปัมยะมะปิ นะ กษะมะเต๚
73. สะเจตปุนะห์ สุภูเต เตษาม กุละปุตราณาม กุละทุหิตṝณาม วา อะหัม ปุณยัสกันธัม ภาเษยัม, ยาวัตเต กุละปุตรา วา กุละทุหิตะโร วา ตัสมิน สะมะเย ปุณยัสกันธัม ประสะวิษยันติ, ประติคระหีษยันติ, อุนมาทัม สัตตวา อะนุปราปนุยุศจิตตะวิกเษปัม วา คัจเฉยุห์ฯ อะปิ ตุ ขะลุ ปุนะห์ สุภูเต อะจินตโย'ตุลโย'ยัม ธรรมะปรรยายัสตะถาคะเตนะ ภาษิตะห์ฯ อัสยะ อะจินตยะ เอวะ วิปากะห์ ประติกางกษิตะวยะห์๚๑๖๚
75. อะถะ ขัลวายุษมาน สุภูติรภะคะวันตะเมตะทะโวจัต-กะถัม ภะคะวัน โพธิสัตตวะยานะสัมปรัสถิเตนะ สถาตะวยัม, กะถัม ประติปัตตะวยัม, กะถัม จิตตัม ประคระหีตะวยัม ? ภะคะวานาหะ-อิหะ สุภูเต โพธิสัตตวะยานะสัมปรัสถิเตนะ เอวัม จิตตะมุตปาทะยิตะวยัม-สรรเว สัตตวา มะยา อะนุปะธิเศเษ นิรวาณะธาเตา ปะรินิรวาปะยิตะวยาห์ฯ เอวัม สะ สัตตวาน ปะรินิรวาปยะ นะ กัศจิตสัตตวะห์ ปะรินิรวาปิโต ภะวะติฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? สะเจตสุภูเต โพธิสัตตวัสยะ สัตตวะสัญชญา ประวรรเตตะ, นะ สะ โพธิสัตตวะ อิติ วักตะวยะห์ฯ ชีวะสัญชญา วา ยาวัตปุทคะละสัญชญา วา ประวรรเตตะ, นะ สะ โพธิสัตตวะ อิติ วักตะวยะห์ฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? นาสติ สุภูเต สะ กัศจิทธรรโม โย โพธิสัตตวะยานะสัมปรัสถิโต นามะ๚
77. ตัตกิม มันยะเส สุภูเต อัสติ สะ กัศจิทธรรโม ยัสตะถาคะเตนะ ทีปังกะรัสยะ ตะถาคะตัสยานติกาทะนุตตะราม สัมยักสัมโพธิมะภิสัมพุทธะห์ ? เอวะมุกเต อายุษมาน สุภูติรภะคะวันตะเมตะทะโวจัต- ยะถาหัม ภะคะวะโต ภาษิตัสยารถะมาชานามิ, นาสติ สะ ภะคะวัน กัศจิทธรรโม ยัสตะถาคะเตนะ ทีปังกะรัสยะ ตะถาคะตัสยารหะตะห์ สัมยักสัมพุทธัสยานติกาทะนุตตะราม สัมยักสัมโพธิมะภิสัมพุทธะห์ฯ เอวะมุกเต ภะคะวานายุษมันตัม สุภูติเมตะทะโวจัต-เอวะเมตัตสุภูเต, เอวะเมตัตฯ นาสติ สุภูเต สะ กัศจิทธรรโม ยัสตะถาคะเตนะ ทีปังกะรัสยะ ตะถาคะตัสยารหะตะห์ สัมยักสัมพุทธัสยานติกาทะนุตตะราม สัมยักสัมโพธิมะภิสัมพุทธะห์ฯ สะเจตปุนะห์ สุภูเต กัศจิทธรรมัสตะถาคะเตนาภิสัมพุทโธ'ภะวิษยัต, นะ มาม ทีปังกะรัสตะถาคะโต วยากะริษยัต-ภะวิษยะสิ ตวัม มาณะวะ อะนาคะเต'ธวะนิ ศากยะมุนิรนามะ ตะถาคะโต'รหัน สัมยักสัมพุทธะ อิติฯ ยัสมาตตรรหิ สุภูเต ตะถาคะเตนารหะตา สัมยักสัมพุทเธนะ นาสติ สะ กัศจิทธรรโม โย'นุตตะราม สัมยักสัมโพธิมะภิสัมพุทธะห์, ตัสมาทะหัม ทีปังกะเรณะ ตะถาคะเตนะ วยากฤตะ- ภะวิษยะสิ ตวัม มาณะวะ อะนาคะเต'ธวะนิ ศากยะมุนิรนามะ ตะถาคะโต'รหัน สัมยักสัมพุทธะฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? ตะถาคะตะ อิติ สุภูเต ภูตะตะถะตายา เอตะทะธิวะจะนัมฯ ตะถาคะตะ อิติ สุภูเต อะนุตปาทะธรรมะตายา เอตะทะธิวะจะนัมฯ ตะถาคะตะ อิติ สุภูเต ธรรโมจเฉทัสไยตะทะธิวะจะนัมฯ ตะถาคะตะ อิติ สุภูเต อัตยันตานุตปันนัสไยตะทะธิวะจะนัมฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? เอษะ สุภูเต อะนุตปาโท ยะห์ ปะระมารถะห์ฯ ยะห์ กัศจิตสุภูเต เอวัม วะเทต-ตะถาคะเตนารหะตา สัมยักสัมพุทเธนะ อะนุตตะรา สัมยักสัมโพธิระภิสัมพุทเธติ, สะ วิตะถัม วะเทตฯ อัภยาจักษีตะ มาม สะ สุภูเต อะสะโตทคฤหีเตนะฯ ตัตกัสยะ เหโตห์- ? นาสติ สุภูเต สะ กัศจิทธรรโม ยัสตะถาคะเตนะ อะนุตตะราม สัมยักสัมโพธิมะภิสัมพุทธะห์ฯ ยัศจะ สุภูเต ตะถาคะเตนะ ธรรโม'ภิสัมพุทโธ เทศิโต วา ตะตระ นะ สัตยัม นะ มฤษาฯ ตัสมาตตะถาคะโต ภาษะเต-สรรวะธรรมา พุทธะธรรมา อิติฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? สรรวะธรรมา อิติ สุภูเต อะธรรมาสตะถาคะเตนะ ภาษิตาห์ฯ ตัสมาทุจยันเต สรรวะธรรมา พุทธะธรรมา อิติ๚
79. ตัทยะถาปิ นามะ สุภูเต ปุรุโษ ภะเวทุเปตะกาโย มะหากายะห์ ? อายุษมาน สุภูติราหะ- โย'เสา ภะคะวัมสตะถาคะเตนะ ปุรุโษ ภาษิตะ อุเปตะกาโย มะหากายะ อิติ, อะกายะห์ สะ ภะคะวัมสตะถาคะเตนะ ภาษิตะห์ฯ เตโนจยะเต อุเปตะกาโย มะหากายะ อิติ๚
81. ภะคะวานาหะ -เอวะเมตัตสุภูเตฯ โย โพธิสัตตวะ เอวัม วะเทต-อะหัม สัตตวาน ปะรินิรวาปะยิษยามิติ, นะ สะ โพธิสัตตวะ อิติ วักตะวยะห์ฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? อัสติ สุภูเต สะ กัศจิทธรรโม โย โพธิสัตตโว นามะ ? สุภูติราหะ-โน หีทัม ภะคะวันฯ นาสติ สะ กัศจิทธรรโม โย โพธิสัตตโว นามะฯ ภะคะวานาหะ- สัตตวาห์ สัตตวา อิติ สุภูเต อะสัตตวาสเต ตะถาคะเตนะ ภาษิตาห์, เตโนจยันเต สัตตวา อิติฯ ตัสมาตตะถาคะโต ภาษะเต-นิราตมานะห์ สรรวะธรรมา นิรชีวา นิษโปษา นิษปุทคะลาห์ สรรวะธรรมา อิติ๚
83. ยะห์ สุภูเต โพธิสัตตวะ เอวัม วะเทต- อะหัม กเษตระวยูหานนิษปาทะยิษยามีติ, สะ วิตะถัม วะเทตฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? กเษตระวยูหาห์ กเษตระวยูหา อิติ สุภูเต อะวยูหาสเต ตะถาคะเตนะ ภาษิตาห์ฯ เตโนจยันเต กเษตระวยูหา อิติ๚
85. ยะห์ สุภูเต โพธิสัตตโว นิราตมาโน ธรรมา นิราตมาโน ธรรมา อิตยะธิมุจยะเต, ตะถาคะเตนารหะตา สัมยักสัมพุทเธนะ โพธิสัตตโว มะหาสัตตวะ อิตยาขยาตะห์๚๑๗๚
87. ภะคะวานาหะ-ตัตกิม มันยะเส สุภูเต-สัมวิทยะเต ตะถาคะตัสยะ มามสะจักษุห์ ? สุภูติราหะ- เอวะเมตัทภะคะวัน, สัมวิทยะเต ตะถาคะตัสยะ มามสะจักษุห์ฯ ภะคะวานาหะ-ตัตกิม มันยะเส สุภูเต สัมวิทยะเต ตะถาคะตัสยะ ทิวยัม จักษุห์ ? สุภูติราหะ-เอวะเมตัทภะคะวัน, สัมวิทยะเต ตะถาคะตัสยะ ทิวยัม จักษุห์ฯ ภะคะวานาหะ-ตัตกิม มันยะเส สุภูเต สัมวิทยะเต ตะถาคะตัสยะ ปรัชญาจักษุห์ ? สุภูติราหะ-เอวะเมตัทภะคะวัน, สัมวิทยะเต ตะถาคะตัสยะ ปรัชญาจักษุห์ฯ ภะคะวานาหะ-ตัตกิม มันยะเส สุภูเต สัมวิทยะเต ตะถาคะตัสยะ ธรรมะจักษุห์ ? สุภูติราหะ-เอวะเมตัทภะคะวัน, สัมวิทยะเต ตะถาคะตัสยะ ธรรมะจักษุห์ฯ ภะคะวานาหะ- ตัตกิม มันยะเส สุภูเต สัมวิทยะเต ตะถาคะตัสยะ พุทธะจักษุห์ ? สุภูติราหะ-เอวะเมตัทภะคะวัน, สัมวิทยะเต ตะถาคะตะ พุทธะจักษุห์ฯ
89. ภะคะวานาหะ-ตัตกิม มันยะเส สุภูเต ยาวันตโย คังคายาม มะหานัทยาม วาลุกาห์, อะปิ นุ ตา วาลุกาสตะถาคะเตนะ ภาษิตาห์ ? สุภูติราหะ-เอวะเมตัทภะคะวัน, เอวะเมตัต สุคะตะฯ ภาษิตาสตะถาคะเตนะ วาลุกาห์ฯ ภะคะวานาหะ-ตัตกิม มันยะเส สุภูเต ยาวัตโย คังคายาม มะหานัทยาม วาลุกาห์, ตาวัตยะ เอวะ คังคานัทโย ภะเวยุห์, ตาสุ วา วาลุกาห์, ตาวันตัศจะ โลกะธาตะโว ภะเวยุห์, กัจจิทพะหะวัสเต โลกะธาตะโว ภะเวยุห์ ? สุภูติราหะ-เอวะเมตัทภะคะวัน, เอวะเมตัต สุคะตะฯ พะหะวัสเต โลกะธาตะโว ภะเวยุห์ฯ ภะคะวานาหะ-ยาวันตะห์ สุภูเต เตษุ โลกะธาตุษุ สัตตวาห์, เตษามะหัม นานาภาวาม จิตตะธาราม ประชานามิฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? จิตตะธารา จิตตะธาเรติ สุภูเต อะธาไรษา ตะถาคะเตนะ ภาษิตา, เตโนจยะเต จิตตะธาเรติฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? อะตีตัม สุภูเต จิตตัม โนปะลัภยะเตฯ อะนาคะตัม จิตตัม โนปะลัภยะเตฯ ปรัตยุตปันนัม จิตตัม โนปะลัภยะเต๚๑๘๚
91. ตัตกิม มันยะเส สุภูเต ยะห์ กัศจิตกุละปุโตร วา กุละทุหิตา วา อิมัม ตริสาหะสระมะหาสาหะสรัม โลกะธาตุม สัปตะรัตนะปะริปูรณัม กฤตวา ตะถาคะเตภโย'รหัทภะยะห์ สัมยักสัมพุทเธภโย ทานัม ทัทยาต, อะปิ นุ สะ กุละปุโตร วา กุละทุหิตา วา ตะโตนิทานัม พะหุ ปุณยัสกันธัม ประสุนุยาต ? สุภูติราหะ- พะหุ ภะคะวัน, พะหุ สุคะตะฯ ภะคะวานาหะ-เอวะเมตัตสุภูเต, เอวะเมตัตฯ พะหุ สะ กุละปุโตร วา กุละทุหิตา วา ตะโตนิทานัม ปุณยัสกันธัม ประสุนุยาทะประเมยะมะสังขเยยัมฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? ปุณยัสกันธะห์ ปุณยัสกันธะ อิติ สุภูเต อัสกันธะห์ สะ ตะถาคะเตนะ ภาษิตะห์ฯ เตโนจยะเต ปุณยัสกันธะ อิติฯ สะเจต ปุนะห์ สุภูเต ปุณยัสกันโธ'ภะวิษยัต, นะ ตะถาคะโต'ภาษิษยัต ปุณยัสกันธะห์ ปุณยัสกันธะ อิติ๚๑๙๚
93. ตัตกิม มันยะเส สุภูเต รูปะกายะปะรินิษปัตตยา ตะถาคะโต ทรัษฏะวยะห์ ? สุภูติราหะ-โน หีทัม ภะคะวันฯ นะ รูปะกายะปะรินิษปัตตยา ตะถาคะโต ทรัษฏะวยะห์ฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? รูปะกายะปะรินิษปัตตี รูปะกายะปะรินิษปัตติริติ ภะคะวัน อะปะรินิษปัตติเรษา ตะถาคะเตนะ ภาษิตาฯ เตโนจยะเต รูปะกายะปะรินิษปัตติริติ๚
95. ภะคะวานาหะ- ตัตกิม มันยะเส สุภูเต ลักษะณะสัมปะทา ตะถาคะโต ทรัษฏะวยะห์ ? สุภูติราหะ-โน หีทัม ภะคะวานฯ นะ ลักษะณะสัมปะทา ตะถาคะโต ทรัษฏะวยะห์ฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? ไยษา ภะคะวัน ลักษะณะสัมปัตตะถาคะเตนะ ภาษิตา, อะลักษะณะสัมปะเทษา ตะถาคะเตนะ ภาษิตาฯ เตโนจยะเต ลักษะณะสัมปะทิติ๚๒๐๚
97. ภะคะวานาหะ- ตัตกิม มันยะเส สุภูเต อะปิ นุ ตะถาคะตัสไยวัม ภะวะติ-มะยา ธรรโม เทศิตะ อิติ ? สุภูติราหะ-โน หีทัม ภะคะวัน ตะถาคะตัสไยวัม ภะวะติ-มะยา ธรรโม เทศิตะ อิติฯ ภะคะวานาหะ-ยะห์ สุภูเต เอวัม วะเทต- ตะถาคะเตนะ ธรรโม เทศิตะ อิติ, สะ วิตะถัม วะเทตฯ อัภยาจักษีตะ มาม สะ สุภูเต อะสะโตทคฤหีเตนะฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? ธรรมะเทศะนา ธรรมะเทศะเนติ สุภูเต นาสติ สะ กัศจิทธรรโม โย ธรรมะเทศะนา นาโมปะลัภยะเต๚
99. เอวะมุกเต อายุษมาน สุภูติรภะคะวันตะเมตะทะโวจัต-อัสติ ภะคะวัน เกจิตสัตตวา ภะวิษยันตยะนาคะเต'ธวะนิ ปัศจิเม กาเล ปัศจิเม สะมะเย ปัศจิมายาม ปัญจะศัตยาม สัทธรรมะวิประโลเป วรรตะมาเน, ยะ อิมาเนวะมรูปาน ธรรมาน ศรุตวา อะภิศรัทธาสยันติฯ ภะคะวานาหะ- นะ เต สุภูเต สัตตวา นาสัตตวาห์ฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? สัตตวาห์ สัตตวา อิติ สุภูเต สรรเว เต สุภูเต อะสัตตวาสตะถาคะเตนะ ภาษิตาห์ฯ เตโนจยันเต สัตตวา อิติ๚๒๑๚
101. ตัตกิม มันยะเส สุภูเต-อะปิ นุ อัสติ สะ กัศจิทธรรมะห์, ยัสตะถาคะเตนานุตตะราม สัมยักสัมโพธิมะภิสัมพุทธะห์ ? อายุษมาน สุภูติราหะ-โน หีทัม ภะคะวันฯ นาสติ สะ ภะคะวัน กัศจิทธรรโม ยัสตะถาคะเตนานุตตะราม สัมยักสัมโพธิมะภิสัมพุทธะห์ฯ ภะคะวานาหะ-เอวะเมตัตสุภูเต, เอวะเมตัตฯ อะณุระปิ ตะตระ ธรรโม นะ สัมวิทยะเต โนปะลัภยะเตฯ เตโนจยะเต อะนุตตะรา สัมยักสัมโพธิริติ๚๒๒๚
103. อะปิ ตุ ขะลุ ปุนะห์ สุภูเต สะมะห์ สะ ธรรโม นะ ตะตระ กัศจิทวิษะมะห์ฯ เตโนจยะเต อะนุตตะรา สัมยักสัมโพธิริติฯ นิราตมัตเวนะ นิห์สัตตวัตเวนะ นิรชีวัตเวนะ นิษปุทคะลัตเวนะ สะมา สา อะนุตตะรา สัมยักสัมโพธิห์ สรรไวห์ กุศะไลรธรรไมระภิสัมพุธยะเตฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? กุศะลา ธรรมาห์ กุศะลา ธรรมา อิติ สุภูเต อะธรรมาศไจวะ เต ตะถาคะเตนะ ภาษิตาห์ฯ เตโนจยันเต กุศะลา ธรรมา อิติ๚๒๓๚
105. ยัศจะ ขะลุ ปุนะห์ สุภุเต สตรี วา ปุรุโษ วา ยาวันตัสตริสาหะสระมะหาสาหะเสร โลกะธาเตา สุเมระวะห์ ปรรวะตะราชานะห์, ตาวะโต ราศีน สัปตานาม รัตนานามะภิสัมหฤตยะ ตะถาคะเตภโย'รหัทภะยะห์ สัมยักสัมพุทเธภโย ทานัม ทัทยาต, ยัศจะ กุละปุโตร วา กุละทุหิตา วา อิตะห์ ปรัชญาปาระมิตายา ธรรมะปรรยายาทันตะศัศจะตุษปาทิกามะปิ คาถามุทคฤหยะ ปะเรภโย เทศะเยต, อัสยะ สุภูเต ปุณยัสกันธัสยะ อะเสา เปารวะกะห์ ปุณยัสกันธะห์ ศะตะตะมีมะปิ กะลาม โนไปติ, ยาวะทุปะนิษะทะมะปิ นะ กษะมะเต๚๒๔๚
107. ตัตกิม มันยะเส สุภูเต-อะปิ นุ ตะถาคะตัสไยวัม ภะวะติ-มะยา สัตตวาห์ ปะริโมจิตา อิติ? นะ ขะลุ ปุนะห์ สุภูเต เอวัม ทรัษฏะวยัมฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? นาสติ สุภูเต กัศจิตสัตตโว ยัสตะถาคะเตนะ ปะริโมจิตะห์ฯ ยะทิ ปุนะห์ สุภูเต กัศจิตสัตตโว'ภะวิษยัทยัสตะถาคะเตนะ ปะริโมจิตะห์ สยาต, สะ เอวะ ตะถาคะตัสยาตมะคราโห'ภะวิษยัต, สัตตวะคราโห ชีวะคราหะห์ ปุทคะละคราโห'ภะวิษยัตฯ อาตมะคราหะ อิติ สุภูเต อะคราหะ เอษะ ตะถาคะเตนะ ภาษิตะห์ฯ สะ จะ พาละปฤถัคชะไนรุทคฤหีตะห์ฯ พาละปฤถัคชะนา อิติ สุภูเต อะชะนา เอวะ เต ตะถาคะเตนะ ภาษิตาห์ฯ เตโนจยันเต พาละปฤถัคชะนา อิติ๚๒๕๚
109. ตัตกิม มันยะเส สุภูเต-ลักษะณะสัมปะทา ตะถาคะโต ทรัษฏะวยะห์ ? สุภูติราหะ-โน หีทัม ภะคะวันฯ ยะถาหัม ภะคะวะโต ภาษิตัสยารถะมาชานามิ, นะ ลักษะณะสัมปะทา ตะถาคะโต ทรัษฏะวยะห์ฯ ภะคะวานาหะ-สาธุ สาธุ สุภูเต, เอวะเมตัตสุภูเต, เอวะเมตัทยะถา วะทะสิฯ นะ ลักษะณะสัมปะทา ตะถาคะโต ทรัษฏะวยะห์ฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? สะเจตปุนะห์ สุภูเต ลักษะณะสัมปะทา ตะถาคะโต ทรัษฏะวโย'ภะวิษยัต, ราชาปิ จะกระวรรตี ตะถาคะโต'ภะวิษยัตฯ ตัสมานนะ ลักษะณะสัมปะทา ตะถาคะโต ทรัษฏะวยะห์ฯ อายุษมาน สุภุติรภะคะวันตะเมตะทะโวจัต-ยะถาหัม ภะคะวะโต ภาษิตัสยารถะมาชานามิ, นะ ลักษะณะสัมปะทา ตะถาคะโต ทรัษฏะวยะห์๚
111. อะถะ ขะลุ ภะคะวามสตัสยาม เวลายามิเม คาเถ อะภาษะตะ-
113. เย มาม รูเปณะ จาทรากษุรเย มาม โฆเษณะ จานวะคุห์ฯ
115. มิถยาประหาณะประสฤตา นะ มาม ทรักษยันติ เต ชะนาห์๚๑๚
117. ธรรมะโต พุทโธ ทรัษฏะวโย ธรรมะกายา หิ นายะกาห์ฯ
119. ธรรมะตา จะ นะ วิชเญยา นะ สา ศักยา วิชานิตุม๚๒๚๒๖๚
121. ตัตกิม มันยะเส สุภูเต ลักษะณะสัมปะทา ตะถาคะเตนะ อะนุตตะรา สัมยักสัมโพธิระภิสัมพุทธา ? นะ ขะลุ ปุนัสเต สุภูเต เอวัม ทรัษฏะวยัมฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? นะ หิ สุภูเต ลักษะณะสัมปะทา ตะถาคะเตนะ อะนุตตะรา สัมยักสัมโพธิระภิสัมพุทธา สยาตฯ นะ ขะลุ ปุนัสเต สุภูเต กัศจิเทวัม วะเทต-โพธิสัตตวะยานะสัมปรัสถิไตห์ กัสยะจิทธรรมัสยะ วินาศะห์ ปรัชญัปตะห์ อุจเฉโท เวติฯ นะ ขะลุ ปุนัสเต สุภูเต เอวัม ทรัษฏะวยัมฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? นะ โพธิสัตตวะยานะสัมปรัสถิไตห์ กัสยะจิทธรรมัสยะ วินาศะห์ ปรัชญัปโต โนจเฉทะห์๚๒๗๚
123. ยัศจะ ขะลุ ปุนะห์ สุภูเต กุละปุโตร วา กุละทุหิตา วา คังคานะทีวาลุกาสะมามลโลกะธาตูน สัปตะรัตนะปะริปูรณัม กฤตวา ตะถาคะเตภโย'รหัทภะยะห์ สัมยักสัมพุทเธภโย ทานัม ทัทยาต, ยัศจะ โพธิสัตตโว นิราตมะเกษวะนุตปัตติเกษุ ธรรเมษุ กษานติม ประติละภะเต, อะยะเมวะ ตะโตนิทานัม พะหุตะรัม ปุณยัสกันธัม ประสะเวทะประเมยะมะสังขเยยัมฯ นะ ขะลุ ปุนะห์ สุภูเต โพธิสัตตเวนะ มะหาสัตตเวนะ ปุณยัสกันธะห์ ปะริคระหีตะวยะห์ฯ อายุษมาน สุภูติราหะ- นะนุ ภะคะวัน โพธิสัตตเวนะ ปุณยัสกันธะห์ ปะริคระหีตะวยะห์ ? ภะคะวานาหะ-ปะริคระหีตะวยะห์ สุภูเต โน คระหีตะวยะห์ฯ เตโนจยะเต ปะริคระหีตะวยะ อิติ๚๒๘๚
125. อะปิ ตุ ขะลุ ปุนะห์ สุภูเต ยะห์ กัศจิเทวัม วะเทต-ตะถาคะโต คัจฉะติ วา อาคัจฉะติ วา ติษฐะติ วา นิษีทะติ วา, ศัยยาม วา กัลปะยะติ, นะ เม สุภูเต (สะ) ภาษิตัสยารถะมาชานาติฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? ตะถาคะตะ อิติ สุภูเต อุจยะเต นะ กวะจิทคะโต นะ กุตัศจิทาคะตะห์ฯ เตโนจยะเต ตะถาคะโต'รหัน สัมยักสัมพุทธะ อิติ๚๒๙๚
127. ยัศจะ ขะลุ ปุนะห์ สุภูเต กุละปุโตร วา กุละทุหิตา วา ยาวันติ ตริสาหะสระมะหาสาหะเสร โลกะธาเตา ปฤถิวีระชามสิ, ตาวะตาม โลกะธาตูนาเมวะมรูปัม มะษิม กุรยาต ยาวะเทวะมะสังขเยเยนะ วีรเยณะ ตัทยะถาปิ นามะ ปะระมาณุสัญจะยะห์, ตัตกิม มันยะเส สุภูเต-อะปิ นุ พะหุห์ สะ ปะระมาณุสัญจะโย ภะเวต ? สุภูติราหะ-เอวะเมตัทภะคะวัน, เอวะเมตัตสุคะตะฯ พะหุห์ สะ ปะระมาณุสัญจะโย ภะเวตฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? สะเจทภะคะวัน พะหุห์ ปะระมาณุสัญจะโย'ภะวิษยัต, นะ ภะคะวานะวักษยัต-ปะระมาณุสัญจะยะ อิติฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? โย'เสา ภะคะวัน ปะระมาณุสัญจะยัสตะถาคะเตนะ ภาษิตะห์, อะสัญจะยะห์ สะ ตะถาคะเตนะ ภาษิตะห์ฯ เตโนจยะเต ปะระมาณุสัญจะยะ อิติฯ ยัศจะ ตะถาคะเตนะ ภาษิตัสตริสาหะสระมะหาสาหะโสร โลกะธาตุริติ, อะธาตุห์ สะ ตะถาคะเตนะ ภาษิตะห์ฯ เตโนจยะเต ตริสาหะสระมะหาสาหะโสร โลกะธาตุริติฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? สะเจทภะคะวัน โลกะธาตุระภะวิษยัต, สะ เอวะ ปิณฑะคราโห'ภะวิษยัตฯ ยัศไจวะ ปิณฑะคราหัสตะถาคะเตนะ ภาษิตะห์, อะคราหะห์ สะ ตะถาคะเตนะ ภาษิตะห์ฯ เตโนจยะเต ปิณฑะคราหะ อิติฯ ภะคะวานาหะ- ปิณฑะคราหัศไจวะ สุภูเต อะวยะวะหาโร'นะภิลาปยะห์ฯ นะ สะ ธรรโม นาธรรมะห์ฯ สะ จะ พาละปฤถัคชะไนรุทคฤหีตะห์๚๓๐๚
129. ตัตกัสยะ เหโตห์ ? โย หิ กัศจิตสุภูเต เอวัม วะเทต-อาตมะทฤษฏิสตะถาคะเตนะ ภาษิตา, สัตตวะทฤษฏิรชีวะทฤษฏิห์ ปุทคะละทฤษฏิสตะถาคะเตนะ ภาษิตา, อะปิ นุ สะ สุภูเต สัมยัควะทะมาโน วะเทต ? สุภูติราหะ-โน หีทัม ภะคะวัน, โน หีทัม สุคะตะ, นะ สัมยัควะทะมาโน วะเทตฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? ยา สา ภะคะวัน อาตมะทฤษฏิสตะถาคะเตนะ ภาษิตา, อะทฤษฏิห์ สา ตะถาคะเตนะ ภาษิตาฯ เตโนจยะเต อาตมะทฤษฏิริติ๚
131. ภะคะวานาหะ-เอวัม หิ สุภูเต โพธิสัตตวะยานะสัมปรัสถิเตนะ สรรวะธรรมา ชญาตะวยา ทรัษฏะวยา อะธิโมกตะวยาห์ฯ ตะถาจะ ชญาตะวยา ทรัษฏะวยา อะธิโมกตะวยาห์, ยะถา นะ ธรรมะสัญชญายามะปิ ปรัตยุปะติษเฐนนาธรรมะสัญชญายามฯ ตัตกัสยะ เหโตห์ ? ธรรมะสัญชญา ธรรมะสัญชเญติ สุภูเต อะสัญชไญษา ตะถาคะเตนะ ภาษิตาฯ เตโนจยะเต ธรรมะสัญชเญติ๚๓๑๚
133. ยัศจะ ขะลุ ปุนะห์ สุภูเต โพธิสัตตโว มะหาสัตตโว'ประเมยานะสังขเยยามลโลกะธาตูน สัปตะรัตนะปะริปูรณัม กฤตวา ตะถาคะเตภโย'รหัทภะยะห์ สัมยักสัมพุทเธภโย ทานัม ทัทยาต, ยัศจะ กุละปุโตร วา กุละทุหิตา วา อิตะห์ ปรัชญาปาระมิตายา ธรรมะปรรยายาทันตะศัศจะตุษปาทิกามะปิ คาถามุทคฤหยะ ธาระเยทเทศะเยทวาจะเยต ปรรยะวาปนุยาต, ปะเรภยัศจะ วิสตะเรณะ สัมประกาศะเยต, อะยะเมวะ ตะโตนิทานัม พะหุตะรัม ปุณยัสกันธัม ประสุนุยาทะประเมยะมะสังขเยยัมฯ กะถัม จะ สัมประกาศะเยต ? ตัทยะถากาเศ-
135. ตาระกา ติมิรัม ทีโป มายาวัศยายะ พุทพุทัมฯ
137. สวัปนัม จะ วิทยุทะภรัม จะ เอวัม ทรัษฏะวยะ สัมสกฤตัม๚
139. ตะถา ประกาศะเยต, เตโนจยะเต สัมประกาศะเยทิติ๚
141. อิทะมะโวจัทภะคะวาน อาตตะมะนาห์ฯ สถะวิระสุภูติสเต จะ ภิกษุภิกษุณยุปาสะโกปาสิกาสเต จะ โพธิสัตตวาห์ สะเทวะมานุษาสุระคันธรรวัศจะ โลโก ภะคะวะโต ภาษิตะมัภยะนันทันนิติ๚๓๒๚
143. ๚อารยะวัชรัจเฉทิกา ภะคะวะตี ปรัชญาปาระมิตา สะมาปตา๚